Spring naar de content
bron: ANP

Waarom keizer Klaver vrijdenker Zihni voor de leeuwen wierp

Jesse Klaver heeft de touwtjes strak in de handen, hij duldt geen kritiek op zijn handelen en wie uit de pas durft te lopen, ligt er uit. En die aanpak heeft succes. Bij de partij die in 2012 op imploderen stond en volgens sommige prominente leden maar opgeheven moest worden en in de PvdA moest opgaan, praat men serieus over premierschap van Jesse Klaver. Maar hoe kon het gebeuren dat de doorgaans hoogopgeleide, mondige Nederlanders bij GroenLinks als een Romeinse legioen achter hun ‘keizer’ aanlopen? 

Gepubliceerd op:
Geschreven door: Erdal Balci

Er moet een dynamiek achter deze cultuuromslag zitten. Ik wil die achterhalen en ga, nu het stof van die strijd is neergedaald, de affaire Zihni Özdil eens onder de loep nemen. Want, dit oud-Kamerlid en de gebeurtenissen rond diens vertrek waren als bewijsmateriaal op de plaats delict.

Wie enige kennis heeft over de achtergrond van Özdil zal niet verbaasd zijn geweest over de clash tussen hem en Klaver. Er werd al langer beweerd dat Özdil niet gelukkig was met de persoonsverheerlijking van zijn partijleider. Terwijl het gros van zijn partijgenoten  wegliep met het ‘charisma’ van Klaver en diens strenge aanpak, moet Özdil al die tijd op zijn nagels gebeten hebben. Want, weerstand tegen autoritair bewind is Özdil met de paplepel ingegoten. Als kind van Alevitische ouders uit Turkije is hij opgegroeid met de verhalen van de onderdrukking van die minderheid in het Ottomaanse Rijk. Ook na de oprichting van de Turkse republiek zijn duizenden liberale moslims uit de Alevitische gemeenschap slachtoffer geworden van aanslagen en pogroms in conservatieve provincies als Corum, Maras en Sivas.

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

Autoritarisme, het onderdrukken van veelstemmigheid, dictatoriale trekjes, de ijzeren hand van de leider… Allemaal zaken die bij Özdil weerstand oproepen. Hij is een man die anders wil kunnen denken. Zonder dat tegendraadse gedachten tot het rollen van koppen hoeft te leiden. Noch op de bloederige wijze, zoals in het land van zijn ouders, noch op de subtielere wijze, in de achterkamertjes in Den Haag.   

Özdil is een man die anders wil kunnen denken. Zonder dat tegendraadse gedachten tot het rollen van koppen hoeft te leiden.

Toen Özdil tijdens de Gezi-rellen in 2013 in Istanbul was, heb ik hem ondanks een paar pogingen niet kunnen ontmoeten. We liepen elkaar constant mis omdat het niet makkelijk afspreken was tussen het traangas en de waterkanonnen van Erdogan, waar Özdil tussenstond om te demonstreren tegen de steeds autoritairder wordende Turkse president.

Enkele jaren later sloot hij zich aan bij GroenLinks en geen haar op zijn hoofd die kon bedenken dat hij binnen een paar jaar in zijn eigen partij moest opboksen tegen de Nederlandse variant van autoritarisme. Özdil sneuvelde uiteindelijk als Kamerlid, ons met de boeiende vraag achterlatend hoe het kon gebeuren dat Nederlanders, met al die democratische tradities diep in hun vezels, zich konden schikken naar de ongebruikelijke autoritaire stijl van de jonge Klaver.

Brandstof voor autoritair leiderschap is de aanwezigheid van het ‘heilige’ doel. Erdogan, tegen wie Zihni zes jaar geleden demonstreerde in Istanbul, leunt wat dat betreft op de heilige zaak van de politieke islam. Een andere autocraat maakt een beroep op de sterke gevoelens van nationalisme. Weer aan andere autocraat zet het sentiment van vijandschap voor een andere bevolkingsgroep, een minderheid of een buurland in om het autoritaire bewind te rechtvaardigen. Wil je de mensen als een Romeins legioen voort laten marcheren, dan moet je dus steun zoeken bij een boven alles verheven kwestie.  

Jesse Klaver kreeg zijn eigen heilige doel vanuit de hemel in zijn schoot toegeworpen. En wel in de vorm van de percentages van CO2 en stikstof, van de snikhete zomers en van de lauwe winters. In het tijdperk dat de wereld van de ene depressie in de andere rolt over de opwarming van de aarde, staat Klaver aan het hoofd van partijgenoten die, als het om het milieu en het klimaat gaat, als eersten op de barricades hebben gestaan.

Het zijn onrustige tijden, waarin schoolkinderen massaal de straat opgaan voor minder CO2-uitstoot, waarin de Amsterdamse GroenLinks-fractie de installatie van een klok voorstelt die terug moet tikken naar de naderende Apocalyps, waarin mensen met povere inkomsten niet durven te ageren tegen het voorstel om massaal van gas af te gaan omdat ze bang zijn voor klimaatscepticus uitgemaakt te worden. Daarom krijgen groene leiders die geen tegenspraak dulden meer kansen dan ooit. Durf eens een stem van protest op te tekenen tegen de leider die, zoals Atlas met het hemelgewelf op zijn schouders, de last van de heilige zaak op zijn schouders heeft gehesen. 

Zo gebeurde het dat, in het land van de mondige burgers, Klaver, met de heiligste kwestie van het Westen in de eenentwintigste eeuw aan zijn zijde, met gemak de pientere, vrijzinnige Zihni voor de leeuwen heeft kunnen gooien. Die dag wees de duim van de grote leider naar beneden. In de Nederlandse arena trilden de knieën van de toeschouwers van angst. Ze hadden medelijden met het slachtoffer, lieten de keizer zijn gang gaan en smeekten de weergoden om betere tijden.