Ik schrijf deze column op Ponza, een klein en verloren eiland dat tweeënhalf uur uit de kust ligt van San Felice Circeo in Lazio. Het was een strafkolonie van de Italiaanse fascisten, maar tegenwoordig komen er tienduizenden toeristen per jaar geheel vrijwillig, in welverdiende onwetendheid van het lastige verleden, om – ja, om wat eigenlijk? – om op een eiland te zijn. Het stads- en regiobestuur kijkt met jaloezie naar de bezoekersaantallen van andere zonnige eilanden en Italiaanse steden, want die tienduizenden toeristen zijn uiteraard nog maar een schijntje van de lucratieve vloedgolf waarvan de visionaire bestuurders dromen. Maar omdat ze ook wel inzien dat het een beetje ordinair is om plat in te zetten op badgasten, hebben ze cultuur nodig en daar wringt de schoen een beetje, want cultuur is hier eigenlijk niet. Wie massatoerisme wil, moet zijn verleden verkopen, maar dit eiland heeft geen verleden, behalve die lastig exploiteerbare episode als zonnig fascistisch Siberië. Er moeten dus cultuur en historie worden gecreëerd. Daarom ben ik hier.

Ik ben dus geen toerist. Als dat maar duidelijk is. Ik loop hier rond in pak, ik ben de enige man op het hele eiland die een stropdas draagt en ik ben in functie. Ik lunch met wethouders en kijk dichterlijk. Na het schrijven van Grand Hotel Europa kan ik het mij natuurlijk niet meer permitteren om in het openbaar gezien te worden in een bermuda met teenslippers.

Maar mijn mooie vriendin Stella is mee. Gisteren hadden we een uurtje vrij. Ze wilde zwemmen. Men moet nimfen hun zee niet misgunnen. We kleedden ons om in het hotel en liepen in badkleding naar het strand. Op nog geen tien passen van het hotel kwamen we Nederlanders tegen, die mij herkenden, complimenteerden met mijn boek en vreemd aankeken. “Toeristen zijn altijd de anderen,” zei ik. 

Ik voel mij hier niet bepaald een verzetsheld tegen het oprukkend massatoerisme.

Om Ponza, de andere eilanden in de buurt en de kustplaats San Felice Circeo op te stoten in de vaart der volkeren is een ambitieus project bedacht, inclusief de officiële erkenning als Europese Hoofdstad van Cultuur. Voor de constructie van het ontbrekende verleden is teruggegrepen op Homerus. Een meesterzet. Omdat Circeo als naam een beetje lijkt op Kirke, of Circe, is bedacht dat Ponza wel het eiland moet zijn dat Homerus beschrijft en waar Odysseus door de boosaardige toverkol is vastgehouden nadat zij zijn bemanning in varkens had veranderd. Op het naburige eiland Ventotene is een vogelkolonie. Dat zijn dan natuurlijk de Sirenen die Homerus beschrijft. De rots die boven San Felice Circeo uittorent, lijkt met enige fantasie op het profiel van een vrouwengezicht. Zie je wel: dat is Kirke natuurlijk. Een Romeinse buste van een vrouw die daar in de buurt is gevonden is ook geïdentificeerd als Kirke en in allerijl overgebracht naar het gemeentelijk museum. Het is een goed verhaal, maar het moet natuurlijk nog wel worden verteld. Daar komen mijn collega’s en ik in beeld. Een aantal schrijvers wordt deze zomer uitgenodigd op Ponza om als writers in residence een verhalenbundel te maken in de schaduw van de mythe. Ik ben de eerste. 

De associatie van deze kust en deze eilanden met de Odyssee van Homerus is natuurlijk in een handomdraai te weerleggen. De Odyssee is fictie. Als het epos in zijn geheel geen fictie is, dan is het verhaal dat Odysseus over zijn reizen vertelt aan de Faiaken dat wel. Het is ondenkbaar dat een bard in Griekenland of in Klein Azië in 800 voor Christus bekend zou zijn met de geografie van de eilanden voor de kust van Lazio. Maar je moet een goed verhaal natuurlijk nooit ruïneren met feiten. 

Het gaat om het verhaal, zoals Tyrion Lannister terecht zegt in zijn memorabele speech in de slotaflevering van Game of Thrones. Alles gaat om het verhaal. En hoewel ik mij hier op het eiland waar Mussolini leden van het verzet vastzette niet bepaald een verzetsheld voel tegen het oprukkend massatoerisme en als collaborateur meewerk aan een project dat bedoeld is om nog meer toeristen te trekken, vervult één omstandigheid mij met tevredenheid. Die stads- en regiobestuurders hier hebben in ieder geval begrepen dat ze het vertellen van verhalen moeten overlaten aan professionals en hebben schrijvers uitgenodigd.