Zoals fictie de indringendste en minst oppervlakkige manier kan zijn om de waarheid te vertellen, zo kan het helpen om zich lieden die men wil begrijpen voor te stellen als een romanpersonage. Literatuur is een oefening in empathie, zowel voor de schrijver als voor de lezer. Ik heb er mijn vak van gemaakt om mij te kunnen verplaatsen in de eigenaardigste personen en als ik mijn vak versta, help ik lezers om hetzelfde te doen.

Ik zag ooit een documentaire op Discovery Channel over een jagersvolk in Namibië. De mannen achtervolgden een prooidier. Ze lazen de sporen. Aan een slakkenspoor over een hoefafdruk en een spinnenweb aan een geknakt takje konden ze aflezen hoe lang geleden het dier was gepasseerd, want ze kenden de snelheid van slakken en spinnen. En op een gegeven moment liep het spoor dood in hoog helmgras. Ze moesten de jacht opgeven. De enige noodgreep die hun nog ter beschikking stond, was dat de oudste en meest ervaren jager zich verplaatste in het dier. Hij snoof, rolde met zijn kop, schraapte zijn hoeven en betrad het grasland. Hij werd het dier. Hij ging de weg die hij zou zijn gegaan als hij het dier was. De jagers volgden hem en na een uur konden zij aan de overkant van het grasland de verse sporen weer oppikken.

Stella’s moeder heeft twee trotse poezen. Ze zijn broer en zus en heten Baldo en Chloe. Als de poezen raar doen, vraagt Stella mij wat zij denken. Als de oudste en meest ervaren jager van het jagersvolk verplaats ik mij in hen en vervolgens zeg ik wat zij willen. Stella is altijd bijzonder onder de indruk van mijn empathische vermogens. “Zelfs van poezen kun je romanpersonages maken”, zegt zij dan. Het is hierbij uiteraard in mijn voordeel dat mijn reconstructie van hun gevoelsleven nooit werkelijk te controleren valt. Bovendien willen ze altijd hetzelfde: brokjes, de borstel of aandacht.

Het is niet zo moeilijk om een romanpersonage te maken van Thierry Baudet. Hij is het al bijna

Van aangeschoten wild en trotse poezen die om aandacht jengelen is het een kleine stap naar Thierry Baudet. De media, kiezers en partijgenoten tasten in het duister omtrent zijn ware motieven die verklaren waarom hij opeens voor een gouden gordijntje een video opneemt waarin hij het lijsttrekkerschap opgeeft en zich deemoedig aanbiedt als kandidaat-lijstduwer. Wat heeft hem bezield om het relletje rond de partij die hij heeft opgericht zozeer uit de hand te laten lopen? Ik zal proberen deze vraag te beantwoorden door te bedenken hoe ik hem in een roman zou neerzetten.

Het is niet zo moeilijk om een romanpersonage te maken van Thierry Baudet. Hij is het al bijna. Hij is groter dan het ware leven, althans zo beziet hij zijn eigen spiegelbeeld graag. Zoals elke held is hij megalomaan. Ik beschouw megalomanie niet per se als een negatieve karaktereigenschap. Het is sowieso niet erg interessant om karaktereigenschappen als positief dan wel negatief te kwalificeren en grootheidswaan leidt vaak tot interessante daden en onherroepelijk falen. Megalomanie maakt falen poëtisch, omdat de val diep en tragisch is.

“Ik ben de partij”, waren de gevleugelde woorden van Baudet. In de onheilszwangere dagen in de aanloop naar zijn gouden video schijnt hij partijprominenten uit hun bed gebeld te hebben om deze magische zin in hun onwetende oren te schreeuwen. Zoals dat vaker het geval is bij grootheidswaanzin, bevat de zelfoverschatting een grond van waarheid. Het is waar dat hij de partij is, want het electoraal potentieel van de partij zonder zijn gezicht is nihil. Hij kon de partij breken zoals hij haar gemaakt heeft. Dat besefte hij. Zijn terugtreden was zijn wraak. Als hij zijn zin niet kreeg van zijn eigen partij, dan maakte hij de partij kapot door haar zijn gezicht te ontnemen.

Baudet genoot als megalomaan van zijn macht en zijn invloed, maar als aspirant-Messias geloofde hij werkelijk in zijn missie

Maar het personage is complexer dan dat. Want onze fictieve Baudet werd niet alleen gedreven door grootheidswaan, maar ook door een Messias-complex. Dat lijkt op het eerste gezicht min of meer hetzelfde als megalomanie, maar het leidt tot tegenovergestelde gevoelens. Baudet genoot als megalomaan van zijn macht en zijn invloed, maar als aspirant-Messias geloofde hij werkelijk in zijn missie. Hij geloofde niet alleen dat hij voorbestemd was voor iets groots, hij geloofde ook in alle ernst dat de taak om het land en de westerse beschaving te redden op zijn schouders rustte. Als grootheidswaanzinnige was hij ertoe in staat om zijn eigen partij uit wraak kapot te maken, maar als Messias voelde hij de plicht om de missie van de partij te blijven steunen en de partij, de kring van zijn apostelen, trouw te blijven. Als Messias stond hem eigenlijk maar één optie voor ogen en dat was het offer. Hij moest zichzelf kruisigen voor zijn eigen heilsboodschap.

Omdat deze twee gevoelens om voorrang vochten, was zijn videoboodschap incoherent. “Als er een cultuur ontstaat van trial by media“, zei hij, “en/of als er daadwerkelijk dingen zouden zijn voorgevallen die niet door de beugel kunnen, in beide gevallen wil ik politieke verantwoordelijkheid nemen”. Dat eerste woordje ‘als’ betekent ‘wanneer’, want volgens hem was er een cultuur ontstaan van trial by media, en het tweede ‘als’ betekent ‘als’, want volgens hem viel het nog maar helemaal te bezien of er dingen waren gebeurd die niet door de beugel konden. De beide opties lijken elkaar uit te sluiten, maar hij voorziet ook een mysterieus scenario waarin beide gelijktijdig het geval zijn, want hij zegt ‘en/of’. Bovendien is het moeilijk te begrijpen wat hij bedoelt met het nemen van politieke verantwoordelijkheid voor trial by media, want iemand kan moeilijk de verantwoordelijkheid nemen voor het feit dat hij ten onrechte door de media wordt gelyncht. De enige die dat deed, was Jezus, die deemoedig het hoofd boog en zijn doodsvonnis aanvaardde als zijn lotsbestemming toen hij naast Pontius Pilatus stond en het toegestroomde volk met rauwe stemmen aandrong op zijn terechtstelling.

Het ging hem om de gevoelens die aandrongen op wraak en de gevoelens die de schoonheid van het offer onweerstaanbaar vonden

Het zou kunnen dat onze fictieve Baudet op enig moment een soort rudimentaire, rationele, strategische overweging heeft gemaakt. Zonder hem als lijsttrekker zou de partij pijnlijke verliezen incasseren, terwijl hij als lijstduwer glorieus op voorkeursstemmen zou worden herkozen. Het zou een manier kunnen zijn om op termijn af te rekenen met zijn criticasters binnen de partij. Maar dat was dan een zwak plannetje en het werd ook meteen hardhandig afgeschoten door senator Nanninga. Maar deze eventuele rationele, strategische overweging was op haar best secundair. Daar ging het niet om. Het ging om de gevoelens die aandrongen op wraak en de gevoelens die de schoonheid van het offer onweerstaanbaar vonden. Hoewel onze fictionele Baudet graag poseerde als filosoof, die gepokt en gemazeld was in de argumentatieleer, werd hij in werkelijkheid volledig bestierd door zijn emoties. Dat maakte hem volledig ongeschikt als politicus met bestuurlijke ambities, maar het maakte hem ook, althans in de ogen van sommigen, aaibaar en aandoenlijk als de poezen van Stella’s moeder.

Tot zover de opkomst en ondergang van ons personage Thierry Baudet, over wie wij uitsluitend nog in de verleden tijd spreken, omdat de tijden waarin hij kortstondig opzien baarde inmiddels ver achter ons liggen en door het roest van de geschiedenis zijn bedekt.