Spring naar de content

Interview: Prins-regisseur Sam de Jong, uitblinker in een ‘rat race’

Sam de Jong denderde met zijn speelfilmdebuut Prins begin dit jaar meteen het prestigieuze Filmfestival van Berlijn binnen. Het verhaal over de jonge Ayoub in Amsterdam-Noord sprak niet alleen de jury van de jeugdcompetitie aan – de film kreeg een speciale vermelding – ook ontstond er een hype rond filmmaker De Jong, die door veel critici als boegbeeld voor een nieuwe generatie Nederlandse filmmakers wordt gezien. Regisseurs die stijlen en genres tot iets nieuws vermengen, subculturen laten zien en niet bang zijn voor persoonlijk engagement. Interview met een geboren Amsterdammer die altijd al wilde opvallen.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Nico van den Berg

Hoe ontstond het concept van Prins?
“Ik heb meerdere verhalen bij elkaar gesprokkeld, onder andere uit een eerdere documentaire (De Jeugd van Tegenwoordig, over jongeren in Amsterdam Noord – NvdB), en deze gecombineerd met verhalen van tien jaar geleden. Hoe ik toen puberde, welke lessen ik toen heb geleerd en waar ik graag iets over wil vertellen. Prins komt voort uit het idee dat het veel stoerder is om jezelf te durven zijn en niet bezig te zijn met statussymbolen.” Lachend: “Als je dat durft, ben je een soort van prins.”

Is dat de boodschap van de film?
“Ja, er zit wel een moraal in. Je hoeft jezelf niet te verloochenen om aansluiting te vinden. De hoofdpersoon is constant bezig met iets hebben of iemand anders zijn om geluk te vinden. Zo sluit hij zich af van zijn vader en wil hij graag Zanotti’s (hippe schoenen – NvB) hebben. Ik was er in die fase van mijn leven van overtuigd dat als je jezelf verandert, je gelukkiger wordt. In deze film wordt het wat extremer doorgevoerd. Ayoub gaat zich heel raar gedragen en laat zich misleiden tot kwaadaardige dingen. Hij verliest zo steeds meer, tot aan zijn beste vrienden, die altijd aardig voor hem zijn. Hij realiseert zich net op tijd dat dat verkeerd is. Daarmee redt hij zichzelf en zijn toekomst.”

Heb je de film gemaakt om de jongens van de straat in Amsterdam-Noord een spiegel voor te houden?
“Ik wilde graag iets maken dat de jongens die erin speelden leuk zouden vinden, alsook mijn moeder. Ik denk dat het ook interessant is voor volwassenen om een kijkje te krijgen in de jongerenwereld. Het is best idealistisch, maar als Ayoub omarmt wie hij is, weet hij het meisje van zijn dromen te versieren, omdat het veel aantrekkelijker is als je jezelf durft te zijn. Dat vind ik wel een belangrijke les.”

Regisseur Sam de Jong
Regisseur De Jong (28)

Er zit ook veel van jezelf in deze film?
“Ja, het is ook meer een note to myself. Ik zit nog steeds in die rat race van films maken en probeer mezelf te onderscheiden. Altijd stel je je doelen bij, maar in het nu ben je toch het gelukkigst. Het is ook mezelf een spiegel voorhouden. Ik was vroeger erg bezig met status en verborg mijn onzekerheid door veel geld uit te geven. Ik probeerde altijd schoenen te kopen van 300 euro en wilde de snelste scooter hebben. Ik vertoonde haantjesgedrag. Een obsessie met opvallen.”

Hoe ben je daar uitgekomen?
“Ik ben een tijdje weggegaan uit mijn omgeving en naar een ander land gegaan. Het is natuurlijk een luxe om dat te kunnen doen, en zo letterlijk met afstand te kijken naar het leven dat je geleid hebt en waar je naar toe wilt. Mijn moeder werd ziek en mijn ouders gingen uit elkaar, waardoor ik ging nadenken over wat ik eigenlijk belangrijk vond. Waardes als familie en echte vriendschap bijvoorbeeld. Je hebt subculturen waar het belangrijk is welke schoenen je draagt, maar in hoeverre is dat echte vriendschap? Door even weg te gaan en er goed over na te denken, kwam ik wel tot dat inzicht.”

Noem je jezelf een idealistische filmmaker?
“Ja, voor mezelf wel. Ik probeerde dat heel lang niet te zijn, maar ik ben eigenlijk wel bezig met bepaalde waardes die ik belangrijk vind. Je bent met publiek geld films aan het maken, dus is het belangrijk dat je ook iets teruggeeft. En het het enige wat ik terug kan geven zijn verhalen over realiseringen die ik heb gehad en dingen die ik zelf heb ontdekt. Ik vind dat wel een verantwoordelijkheid waar je goed mee om moet gaan. Ik ben dan ook niet vies van wat ideologie.”

Prins begeeft zich erg buiten de gebaande paden. Onconventioneel. Wat vereist dat van een regisseur?
“Ik had van tevoren al wel bedacht dat ik mijn eerste film met weinig geld wilde maken, wat in het buitenland wel wat gebruikelijker is dan in Nederland. Deze film is gemaakt voor ongeveer drie ton (een bescheiden budget), wat de druk minder groot maakte. Ook had ik al vertrouwen gewonnen door mijn korte werk, dat geselecteerd en genomineerd was voor festivals in het buitenland. Dat heeft wel geholpen met de financiering, en het winnen van het vertrouwen van het Filmfonds. Ik heb hierdoor niet alleen het vertrouwen van anderen, maar dat van mezelf gewonnen, waardoor ik steeds meer durfde. Ik wilde niet per se iets maken dat anders was voor anderen, eerder iets wat ik nog nooit had gedaan. Als jonge filmmaker ben ik op zoek naar een toon en een verhaal, en dat is terug te zien in Prins. Sommigen zullen het een vreemde film vinden, want ik spring van stijl naar stijl. Van drama, naar soap, naar western. Het is een soort speeltuin.”

Wat was het argument om voor die stijlen te gaan?
“Het kwam heel erg naar boven toen ik de korte film Marc Jacobs maakte, over een jongetje dat door zijn vader in de steek wordt gelaten. Die ging ik dan vertonen in buurthuizen. Er zat een shot van drie minuten in, dat ik persoonlijk erg mooi vind, maar ik dacht toen: jezus, dit is ijdel en elitair. Ik wil wel dat mijn films begrepen kunnen worden door de mensen die er zelf inspelen. En ik dacht ook: waarom ben ik zo serieus en dogmatisch? Ik ben veel optimistischer en vrolijker. Ik wil iets kleurrijks maken. Meer een fuck you naar mezelf. De energie en het leven opzoeken, dat ben ik met Prins heel extreem gaan doen.”

Is Prins daarom lichtvoetiger dan je korte films geworden?
“Ja, er zit veel relativering in. Er worden wel zware thema’s behandeld, maar ik wilde de zomer uitgaan met een knallend yeah-gevoel. Ik vind het tof, wat ik nu te pakken heb. Het is toch een zoektocht in het begin van je carrière. Wat is je stem? Ik begin ‘m steeds meer te vinden. Ik heb veel zin nu om met deze vorm door te gaan.”

Als je die stem zou moeten omschrijven…
“Ik probeer mijn onderwerpen en verhalen op te bouwen aan de hand van documentair geaarde thema’s. Die ontdek ik zelf door een vorm van immerse gonzo-journalistiek: gewoon met de jongens meegaan. Vervolgens wil ik daar dan wel uitbreken door een speelse en frisse stijl, waar ik zelf veel energie van krijg. En: constant met humor. Ik probeer zware onderwerpen met een glimlach te vertellen, en zo de ruimte aan de kijker te bieden. Dat spel is leuk om te ontdekken.”

Prins is onconventioneel. Is de regisseur dat ook?
“Zoals de film in genres heen en weer schiet, zo was dat ook met spelregie het geval. Tussen Olivia en Ayoub waren het vooral klassieke scènes, waarin ik de spanning tussen de acteurs zocht. Maar met de jongens op straat was het heel mechanisch. Ik wilde droog-komische ritmiek zoeken. Als ze met z’n vieren waren, leidden ze elkaar de hele tijd af en werd iedereen gillend gek. Dus stuurde ik iedereen weg en kreeg Ayoub een marker die de andere acteur moest voorstellen. Dan zat ik achter de monitor en zei: kijk nu naar links en lach. En daarna zei ik: kijk nu naar de marker en zeg dit. Ik bouwde zo de scène op met blokjes. Ik moest daardoor wel veel wegsnijden, omdat mijn stem er de hele tijd doorheen zit. De editor was daarom van cruciaal belang. Hierdoor krijg je die vervreemdende, gekke afstandelijke stijl, bij alle scènes op straat waarin de vier jongens speelden. Deze stijl is bij toeval ontstaan tijdens het draaien van Marc Jacobs (met dezelfde acteurs – NvdB) maar het is daarna wel een bewuste keuze geworden. Het geeft me veel grip op het verhaal en het ritme van de film. En er gaat gekke humor mee gepaard, omdat de acteurs elkaar nooit écht aankijken. Hierdoor zit er een zekere staar en wrijving in het spel, wat ik erg grappig vind.”

Het lijkt alsof in het centrum van Amsterdam de vrolijke romkoms zitten en in Amsterdam Noord de meer vervreemdende films als Langer Licht van David Lammers en jouw film Prins.
“Noord is toch een eiland in Amsterdam. Er zit een bepaalde trots in. Noord is lekker volks en eigenzinnig, met een kwinkslag op de overkant. De mensen hebben een soort relativerend vemogen. Het is denk ik de humor en de ironie wat Noord typeert. Gevoel voor comedy, om het leven wat aangenamer te maken.”

‘Prins’ draait vanaf 25 juni in de Nederlandse bioscopen. HP/De Tijd gaf de film vijf sterren.