In Memoriam Joost Zwagerman (1963 – 2015): de meest complete schrijver van zijn generatie
Schrijver, columnist, dichter, publicist en essayist Joost Zwagerman heeft afgelopen dinsdag, na een periode van depressies, zelfmoord gepleegd in zijn woonplaats Haarlem. Dat meldt zijn uitgeverij De Arbeiderspers. Zwagerman werd 51 jaar oud.
Joost Zwagerman (Alkmaar, 1963) debuteerde op tweeëntwintigjarige leeftijd met De houdgreep. Eind jaren tachtig maakte hij furore met zijn ‘roman van een generatie’ Gimmick!. In de jaren die volgden verschenen bestsellers als Vals licht (1991), dat werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs, en De buitenvrouw (1994). In 2008 ontving Zwagerman de Gouden Ganzenveer voor zijn complete oeuvre, en in 2010 schreef hij het Boekenweekgeschenk Duel. Daarnaast schreef hij poëzie, in totaal verschenen er vijf dichtbundels, en columns voor de Volkskrant en NRC Handelsblad. H.J.A. Hofland beschreef hem als ‘de meest complete schrijver van zijn generatie’.
In 2003 en 2004 presenteerde hij Zomergasten, waarin hij onder meer oud-politica Ayaan Hirsi Ali ontving.
Begin dit jaar maakte Joost Zwagerman zijn privé-archief openbaar. Hij schonk foto’s, dagboekfragmenten, contracten en persoonlijke correspondentie aan het Letterkundig Museum in Den Haag. Daarover zei hij destijds tegen HP/De Tijd: “De taxatiewaarde van het geheel verbaasde me. Tweehonderdduizend euro.”
Zwagerman schoof geregeld aan in De Wereld Draait Door. In 2012 sprak hij daar over zijn kunstboek Kennis is Geluk, en depressie. Een jaar later vertelde hij in een interview met HP/De Tijd hoe kunst hem troost bood tijdens zijn eigen depressie: “Zo stond ik in het museum van Belles Artes in Sevilla oog in oog met De Kruisiging van Francisco de Zurbarán. Het was een geweldige kruisiging, voor zover een kruisiging geweldig kan zijn. De achtergrond is inkt- en inktzwart, nog zwarter dan het zwarte vierkant van Malevich, waardoor het crucifix werkelijk op je afknalt. De lendendoek is daarentegen zó fonkelwit dat ‘ie bij wijze van spreken tachtig keer op negentig graden door de biotex was gegaan. En toen viel mij ineens een heel zoetsappige, troostende gedachte binnen: de wereld moet wel goed zijn, anders had het niet iemand als De Zurbarán kunnen voortbrengen. Deze kunst was hoger dan ikzelf, groter dan de mensheid. Ik was heel even gelukkig.”
Schrijfster Manon Uphoff was een goede kennis van Zwagerman. Ze schrijft: “Ik bewonderde en waardeerde zijn vermogen om andere (collega)schrijvers te bewonderen en waarderen. Hij las betrokken en nieuwsgierig en droeg een mateloosheid over waar, in mijn ogen, soms ook paniek in zat – maar dat hij zich zo vreselijk voelde wist ik niet. Hij kon niet alleen schrijven, maar ook lezen, echt lezen, en kijken, echt kijken. Oprecht, betrokken, gretig. En dat dan gul delen. Zelf genoot ik vooral van zijn poëzie. Ik las destijds Roeshoofd Hemelt en vond dat waanzinnig goed. Daar kwam het tomeloze, de overgave, maar ook het verlangen om goed te leven in mijn ogen prachtig bij elkaar, en ik ben blij dat ik hem dat direct na lezing heb laten weten, dat ik me – zijn talent voor bewondering volgend – ongebreideld enthousiast en bewonderend over dat gegeven werk heb kunnen uitlaten. Joost kon zich als collega echt als een kameraad opstellen. En ook waanzinnig woest worden, en zich gekrenkt voelen. Maar die oprecht hoffelijke houding, zijn respect voor het werk van collega’s, dat was een talent erbij. Ik ben intens verdrietig dat hij er niet meer is.”
