Interview: Joost Zwagerman (1963 – 2015) vond tijdens depressie troost in kunst
De dinsdagavond overleden schrijver, dichter en essayist Joost Zwagerman kampte al langere tijd met depressies. Het was een onderwerp dat hij niet schuwde. Hij schreef erover (bijvoorbeeld in zijn roman Zes sterren en de bundel Door eigen hand) en praatte interviews openhartig over zijn eigen duistere kant.
In De Wereld Draait Door sprak hij in 2012 al eens over zijn depressie, en zijn fascinatie tot dit onderwerp. Ter sprake kwam onder meer hoe hij informatie verzamelde over depressies en zelfmoord. Maar die kennis bleek van geen enkele nut toen hij zelf in zo’n zwarte wereld terecht kwam: “‘Dit soort kennis bracht mij geen macht. Nu ik er zelf aan ten prooi was, had ik er helemaal niets aan. Alleen maar studeerkamerwijsheden.” In een interview met de Volkskrant zei hij in 2002: “We kunnen maar beter niet te gemakkelijk praten over de heroïek van de zelfmoord. En vooral niet te makkelijk meeleven met mensen die zeggen dat ze eruit willen stappen.”
Inktzwart
In de rubriek ‘De culturele agenda van…’ in HP/De Tijd legde hij in 2013 uit hoe kunst hem troost bood in de meest zwarte momenten van zijn leven: “Gedurende mijn depressie, de periode na mijn scheiding, bracht kunst me ook troost. Sommige confrontaties met schilderijen tilden mij als het ware even op uit mijn zwarte gedachten. Zo stond ik in het museum van Belles Artes in Sevilla oog in oog met De Kruisiging van Francisco de Zurbarán. Het was een geweldige kruisiging, voor zover een kruisiging geweldig kan zijn. De achtergrond is inkt- en inktzwart, nog zwarter dan het zwarte vierkant van Malevich, waardoor het crucifix werkelijk op je afknalt. De lendendoek is daarentegen zó fonkelwit dat ‘ie bij wijze van spreken tachtig keer op negentig graden door de biotex was gegaan. En toen viel mij ineens een heel zoetsappige, troostende gedachte binnen: de wereld moet wel goed zijn, anders had het niet iemand als De Zurbarán kunnen voortbrengen. Deze kunst was hoger dan ikzelf, groter dan de mensheid. Ik was heel even gelukkig.”
Het interview over de culturele smaak van Joost Zwagerman is hier in zijn geheel terug te lezen.
