Spring naar de content
bron: HP/De Tijd & desbetreffende uitgeverijen

De 100 beste boeken die u nooit heeft gelezen (3)

Wat is het beste boek uit het Nederlands taalgebied dat niemand heeft gelezen? HP/De Tijd vraagt honderd lieden uit het boekenvak naar het boek waarvan zij vinden dat het onterecht weinig is gelezen of in de vergetelheid is geraakt.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Nick Muller

22. Maanheuvel (1993)
Kees Quirijns (1935)

Jan Cremer: Zelden heb ik over de grond liggen rollen van het lachen door een Nederlands literair werk. Maanheuvel van Kees Quirijns is een fantastisch boek, vergelijkbaar met W. F. Hermans’ Landingspoging op Newfoundland. Het is een scherp en soms vilein geschreven meesterwerk, een absolute afrekening met de schimmige wereld van snelle makelaartjes en rücksichtlose huisjesmelkers. Het boek is actueler dan ooit nu die de onroerendgoedwereld compleet beheersen. Ik heb indertijd twaalf exemplaren gekocht voor vrienden, daarna was het niet meer aan te slepen. Ik vind dat het absoluut herdrukt moet worden.

23. De vaders van de gedachte (1998)
Nanne Tepper (1962 – 2012) 

Marijn Sikken: Deze lijst gaf me een goed excuus om mijn exemplaar van de prachtige novelle De vaders van de gedachte van Nanne Tepper er weer bij te pakken. Tijdens het lezen stuitte ik op vouwtjes en hoekjes, wat niet alleen een herlezing betekent van het betreffende boek, maar ook van mijzelf: wat vond ik de vorige keer dat ik dit las (en vijftien was of zestien) zo goed? Wie was ik toen en waar vind ik dat op deze pagina’s terug?
Terug naar Tepper. De vaders van de gedachte gaat over de liefde van een vader voor zijn zieke dochter (en andersom) en over wat kunst vermag. Het is een liefdevol en lyrisch geschreven verhaal in een haast ademloze stijl waarin desalniettemin ruimte is voor observaties over moeders en tantes die ‘klitten om hun verdriet’, de dubbele hartslag van de treinen, een dochter die opmerkt hoe triest hotelkamers met televisie eigenlijk zijn.
De tragische machteloosheid van de vader wordt afgewisseld met een uitstekend vervelend puberperspectief, hier en daar een (flauw) grapje houdt het luchtig. Dat is goed, want het is wel degelijk een droevig verhaal. Je kunt De vaders van de gedachte een road novel te polder noemen, lekker Hollands, maar het is zoveel meer. Een aanrader voor iedereen die wel van een literair achtbaanritje houdt – o god, zei ik dat echt?

24. De beroepsherinneraar en andere verhalen (1996)
Anil Ramdas (1958 – 2012)

Vamba Sherif: Anil Ramdas is de James Baldwin van Nederland. Voordat thema’s als culturele toe-eigening, de multiculturele samenleving en de discussies over Zwarte Piet onderwerpen van gesprek werden, had hij deze thema’s al uitvoerig geanalyseerd en verwoord. Het maakt zijn werk nog steeds urgent en relevant, een weerspiegeling van wat we waren, van waar we zijn en kunnen zijn. Nergens is dat duidelijk dan in De beroepsherinneraar en andere verhalen, waarin de essays, verhalen en journalistieke stukken over deze thema’s nog steeds ontroeren, verbazen en verwonderen. Het is een boek van onze tijd.

25. Een huwelijk in het jaar 2020 (1923)
Maurits Wagenvoort (1859 – 1944)

A.H.J. Dautzenberg: Een kleine eeuw geleden verscheen bij Meulenhoff de toekomstroman Een huwelijk in het jaar 2020 van Maurits Wagenvoort, een schrijver uit de vriendenkring van Louis Couperus. Het boek was niet dystopisch van karakter, zoals de meeste romans die een verre toekomst proberen te schetsen, maar opvallend optimistisch getoonzet. Uit de asresten van het verderfelijke kapitalisme is een nieuwe samenleving geboren waarin de mensen vreedzaam met elkaar kunnen leven. Er is geen rassentegenstelling meer, de Joden hebben zich verzoend ‘met den Islam’, en ook mannen en vrouwen zijn gelijkwaardig. Kinderen worden opgevoed in een Kindertuin, op afstand van de ouders, opdat ze gelijke kansen krijgen. Het celibaat is afgeschaft, net als het koningshuis, en schrijvers worden niet langer ‘in hun fantasie gekortwiekt door materieele levenszorgen’ – vooral dat laatste is behoorlijk utopisch.
Communicatie verloopt via de fotofoon, een soort internet avant la lettre. ‘In de fotofoonlokalen zag men de bezoekers in afgesloten ruimten, ieder van een toestel voorzien, dat zij aan een oor hielden, terwijl hun oogen gericht waren op een projectie op witte wand, waardoor zij de vooraf aangekondigde gebeurtenissen konden bijwonen overal ter wereld, ieder naar eigen belangstelling.’
De Thermen nemen een centrale rol in binnen de door Wagenvoort geschetste toekomst. Elke dag komen de mensen hier samen om lichamelijk én geestelijk aan te sterken. De mensen lopen rond in witte gewaden en in de badruimten is nagenoeg iedereen ongekleed. ‘Ofschoon al deze mannen en vrouwen van allerlei volwassenheid volkomen naakt waren, werd het oog door geen wanstaltigheid of overmatige vetvorming beleedigd en, wijl van der jeugd in de Kindertuinen aan deze krachtspelen gewend, leek het bewustzijn der geslachtelijke verschillen niet in hun denken te leven.’ De roman weerspiegelt overduidelijk de opkomst van het socialisme aan het begin van de twintigste eeuw, het maakbare leven, het maakbare geluk.

26. Als jij kon kruipen in mijn huid (2006)
Stipo Jeleč (1976)

Jelte Nieuwenhuis: 2007. Ik wilde redacteur worden, bouwde aan een netwerk in de literaire wereld en kende precies één schrijver: Janneke Jonkman. Janneke kende een andere schrijver. Stipo Jeleč was een paar maanden eerder gedebuteerd met de roman Als jij kon kruipen in mijn huid, maar zijn uitgeverij Vassalucci was in diezelfde periode failliet gegaan, waardoor zijn debuut een beetje ‘verweesd’ was geraakt en amper was opgemerkt door de literaire pers.
Ik las het boek en viel van mijn stoel. Een zeer zintuiglijke, muzikale en intense Bildungsroman over ontluikende (homo)seksualiteit, beschreven tegen de achtergrond van de Balkanoorlog. Ik kon niet geloven dat de roman van deze in 1992 naar Nederland gevluchte Bosnische Kroaat nauwelijks was bejubeld. En hoewel ik inmiddels beter snap dat literair succes vaak van toevalligheden aan elkaar hangt, kan ik het eigenlijk nog steeds niet geloven.

27. Bougainville (1981)
F. Springer (1932 – 2011)

Joost de Vries: De romans van F. Springer zijn allemaal klein, elegant, weemoedig en onweerstaanbaar. Ze lijken in zoverre op elkaar dat ze bijna allemaal over oud-diplomaten gaan die terugkijken op een leven dat ze leefden ver weg op een buitenlandse post, waar ze een nieuwe vriendschap sloten en een exotische liefde vonden. Mijn favoriet is het melancholische Bougainville, net weer opnieuw in druk verschenen. Natuurlijk zijn die verliefdheden tragisch stand, natuurlijk worden de mooie vrouwen verslonden door de politieke ontwikkelingen in de landen waar de hoofdpersonen slechts passanten zijn. Ze keren naderhand terug naar hun grijze ambtelijke bestaan en denken: heb ik dat echt allemaal meegemaakt daar?

28. Leila (1993)
Huub Beurskens (1950)

Maarten Asscher: Eigentijdse schrijvers als Kees ’t Hart en Wessel te Gussinklo laten zien dat je in een roman ook met vertelplezier wezenlijke onderwerpen aan de orde kunt stellen. Lichtheid en ernst kunnen heel goed samengaan. Een helaas totaal vergeten roman getiteld Leila van de nog altijd zeer actieve schrijver Huub Beurskens valt ook in die categorie. Het boek verscheen oorspronkelijk in 1993. Leila is een van oorsprong Egyptische prostituee, die bij toeval de obsessie wordt van de jonge systeemanalist Boy Bouvé. Dat is het uitgangspunt voor een virtuoos en bij vlagen hilarisch verhaal, waarin Caïro en Amsterdam-Oost samenvloeien in een hallucinerende desoriëntatie. De roman maakt enerzijds maximaal gebruik van het thema multiculturaliteit en van de bedrieglijke wereld van het oriëntalisme, anderzijds barst het boek als een typisch hedendaagse Europese roman van de literaire en kunstzinnige spelletjes. Het resultaat is een met plezier en vaart geschreven verhaal, dat als nieuw romandebuut van een onbekende schrijver anno 2017 direct een enthousiast onthaal zou krijgen, compleet met nominaties en prijzen. Dat zal niet meer gebeuren, maar u kunt Leila antiquarisch gewoon zelf ontdekken. Doen!

Lees hieronder deel 2:

En hier deel 3 van deze lijst terug:

Lees hieronder de editie van vorig jaar terug: