Spring naar de content
bron: Wilco Versteeg

Frans salonfascisme: hoe identiteitspolitiek gezinnen en nazi’s verenigt

In Frankrijk is identiteitspolitiek een hot topic. Zeer diverse politieke groepen zijn langzaam een beweging aan het opbouwen die Frankrijk radicaal kan veranderen. Deze groepen – Les Identitaires proberen onderlinge verschillen te overstijgen om te komen tot een inclusieve politieke beweging die één doel heeft: de nakende ondergang van Frankrijk te stoppen. Een verkenning van extreemrechtse identiteitspolitiek in Frankrijk.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Wilco Versteeg
Frankrijk
Beeld:

29 mei 2017. Enkele tientallen Franse fans van de Russische president Vladimir Poetin hebben zich verzameld bij de door hem te openen Russisch Orthodoxe kathedraal aan de Seine.

Een ouder echtpaar is uitbundig verkleed: de man als Kozak, de vrouw heeft verdacht veel weg van een levende Russische vlag. Ook hun hondje schijnt fan te zijn. Om zijn nek zit een Russische vlag geknoopt. “Heet uw hond toevallig Poetin?” vraag ik om het ijs te breken.

“Nee, maar we houden enorm van Rusland en Poetin. De offers die dat land in de oorlog heeft gebracht zijn enorm! En het is een land met een prachtige literaire cultuur,” zegt de zeer nette vrouw. “Tolstoj, Dostojewski, Checkov, ik heb het allemaal gelezen! In het Frans, want helaas kan ik geen Russisch en ben ik ook nooit in het land geweest.”

Als Poetin zonder te stoppen voorbij is geracet, lijkt de vrouw wat teleurgesteld. “Maar we houden toch van hem… en weet u waarom? Omdat hij homo’s haat, net als wij! Omdat hij Rusland vrijhoudt van de islam! Europa is verloren, maar we hebben in elk geval Poetin nog.”

Frankrijk
Beeld:

Le grand remplacement

Het idee dat Frankrijk verloren is, wordt breed gedeeld in (extreem) rechtse kringen. Het idee van le grand remplacement (de grote verschuiving, red.) gaat ervan uit dat les Français de souche (autochtone Fransen van vreemde smetten vrij) langzaam maar zeker vervangen worden door (islamitische) immigranten en hun kinderen. In de New Yorker verscheen hier recent een lezenswaardig artikel over.

In zijn komische meesterwerk Soumission (2015) speelt Michel Houellebecq met dit idee, maar ook in de werkelijkheid zijn er grote zorgen. Naast de 11 miljoen mensen die op Marine Le Pen hebben gestemd, laten recente peilingen een zorgwekkend beeld zien. In het land van vrijheid, gelijkheid en broederschap waar iemand in theorie op zijn merites beoordeeld wordt, zijn volgens 65 procent van de ondervraagden te veel buitenlanders.

Meer dan 90 procent van de aanhang van het Front National vindt dit, maar ook meer dan 80 procent van de toch respectabele partij Les Républicains, en 46 procent van de aanhangers van de partij van President Macron. Bijna 75 procent van de ondervraagden vindt dat de islam haar manier van leven probeert op te dringen aan Frankrijk.

Ontwikkeling

Deze cijfers wijzen op het politieke potentieel van extreemrechtse bewegingen in het huidige Frankrijk. Deze bewegingen kennen een lange traditie en zijn van nature zeer divers: de katholieke royalisten van de Action Française uit de betere lagen van de bevolking staan maatschappelijk gezien op een andere trede dan de traditioneel racistische aanhang van het Front National of het gewelddadige studentencollectief GUD (Groupe Union Défense).

Een recentere ontwikkeling is de opkomst in Frankrijk (en elders in Europa) van identiteitspolitieke bewegingen op rechts. Les Identitaires leggen de nadruk op de gevaren van de islam voor Europa in het algemeen en Frankrijk in het bijzonder, en weet hierdoor de bovenstaande uiteenlopende bewegingen ondanks hun verschillen te verenigen. De actiebereidheid lijkt toe te nemen: extreemrechtse bars en clubs, debatgroepen op de universiteiten, maar ook demonstraties en — blijkens de arrestatie in oktober 2017 van 10 jongeren die plannen hadden aanslagen te plegen — op een moskee en politici.

Frankrijk
Beeld:

Enkele weken geleden zou in Parijs een grote demonstratie plaatsvinden tegen de islamisering, georganiseerd door Génération Identitaire. Bekend van hun missie op de Middellandse Zee vluchtelingen tegen te houden, probeerden ze nu de straten van de hoofdstad te vullen met een tegengeluid.

Uit angst voor massale ongeregeldheden (die, gezien de aanval op een clublokaal de avond ervoor door Anitfa niet ondenkbeeldig) werd de demonstratie op het laatste moment afgelast. Naast de traditionele kaalkoppen in sportieve kledij liepen er ook gezinnen rond en zelfs een professor van de Universiteit van Groningen die hier zijn stem wilde laten horen. Vervolgens brachten enkele demonstranten onaangekondigd een bezoek aan Bataclan, ter ere van de slachtoffers van moslimgeweld.

Nederland

Evenals in Nederland, waar extreemrechts lang met het naziverleden geflirt heeft (met Florrie Rost van Toningen en Constant Kusters als duidelijkste voorbeelden) en daardoor niet tot een eigen geluid en eigen intellectuele fundamenten gekomen is, beginnen extreme en soms gewelddadige groepen aan de rechterzijde van het politieke spectrum te doen wat soortgelijke groepen aan de linkerzijde al tientallen jaren op grote schaal doen.

Ze spreken het potentieel van een door pessimisme en scepticisme lamgeslagen groep aan door op identiteiten en ressentiment in te spelen. Dit is een wereld waarin burgerschap niet langer gewaardeerd wordt als verbindende categorie, maar waar juist de eigen groep de voorkeur geniet.

Frankrijk
Beeld:

Dat extreemrechts zich terugtrekt in haar eigen bastion is geen nieuws. Dat ze gewelddadiger lijken te worden, is dat al meer. Het werkelijke probleem zit hem echter in een bredere ontwikkeling die zowel op rechts als op links speelt: als beide extremen aan populariteit winnen en hieruit politiek munt kunnen slaan, komt uiteindelijk het midden in de knel.

Niet voor niets sprak het hoofd van Binnenlandse Veiligheid in mei 2016 met het nodige gevoel voor drama dat Frankrijk op het randje van een burgeroorlog verkeert. In een wereld waarin de politieke stellingname radicaliseert, en waarin slechts telt aan welke kant van de streep racist/anti-racist’, ‘moslim/geen-moslim’, ‘wit/zwart’, ‘homo/hetero’ je ingedeeld wordt, is uiteindelijk geen plaats voor redelijkheid en dialoog.

Onderwerpen