De donorwet ligt in hun handen
De donorwet staat de komende weken opnieuw op de politieke agenda. Vandaag (dinsdag, red.) wordt in de Eerste Kamer tot in de nacht gediscussieerd over het wetsvoorstel van Pia Dijkstra (D66). Een week later zal bij stemming bepaald worden of iedere volwassene binnenkort automatisch donor is.
Nu is in Nederland niemand donor, totdat expliciet toestemming is gegeven. De donorwet wil daar verandering in brengen. Iedere volwassene wordt – als de wet wordt aangenomen – per brief gevraagd of hij/zij donor wil worden. Na twee onbeantwoorde brieven wordt u automatisch met ‘ja’ in het donorregister opgeslagen.
Het wetsvoorstel kwam in 2016 net met één stem meerderheid door de Tweede Kamer, en dat omdat Frank Wassenberg – Tweede Kamerlid Partij voor de Dieren en één van de tegenstemmers – door problemen met het treinverkeer zijn stem niet kon uitbrengen. Bij de eerste plenaire behandeling in de Eerste Kamer zijn de meningen flink verdeeld.
Scherpe discussie rond donorwet
Het belooft een scherpe discussie te worden, waar ook binnen partijen de meningen verschillen. SP-senator Hans-Martin Don (58) ziet Dijkstra’s voorstel als een verbetering van het huidige systeem: “Met de nieuwe donorwet zorg je ervoor dat mensen een beslissing nemen.” Zijn SGP-collega Diederik van Dijk (46) vindt juist dat de keuze door mensen gemaakt moet worden. “Hoever reikt de bevoegdheid van de overheid? Ik vind het beslissen over het lichaam van een ander te ver gaan.”
Voor: Hans-Martin Don (SP)
Wat is er zo geweldig aan de donorwet?
“Geweldig is niet helemaal de correcte formulering, maar de donorwet is belangrijk omdat al er al jaren een lange wachtlijst is voor orgaandonatie. Ondanks alle inspanningen van de overheid blijft die wachtrij lang en is er een tekort aan donoren. Met de nieuwe donorwet zorg je ervoor dat mensen een beslissing moeten nemen.”
Bepaalt de overheid, als deze wet wordt ingevoerd, niet te veel voor ons wat wij met onze organen doen?
“De overheid bepaalt met de huidige donorwet al wat wij met onze organen doen. Je hebt nu vier keuzes: Ja, nee, de beslissing aan je familie overlaten en iemand aanwijzen als vertegenwoordiger. Als je geen keuze maakt, gaat de keuze automatisch naar je familie. Die moeten dan in moeilijke omstandigheden een keuze voor je maken.”
Maar de keuze bij je familie laten of automatisch donor worden is toch wel een groot verschil?
“Zeker, de rol van de overheid gaat straks — mocht het wetsvoorstel door de Eerste Kamer worden aangenomen — wel iets verder. Maar we vragen mensen alleen een keuze te maken. Niet kiezen heeft namelijk consequenties. Het beantwoorden van de vraag of je wil je doneren of niet is een lastige beslissing, die mensen vooruitschuiven. Ikzelf ook. Ik heb mij jaren niet geregistreerd, omdat ik er niet over wilde nadenken. Inmiddels heb ik dat wel gedaan. Met dit wetsvoorstel wil de overheid alleen maar vragen: sta er bij stil. Natuurlijk mag je dan met droge ogen ‘Nee’ aangeven, het gaat erom dat je een keus maakt.”
Ook het grondwetsartikel 11, over de onaantastbaarheid van het lichaam, wordt vaak tijdens de discussie genoemd. Vindt u dat onterecht?
“Wettelijk gezien is het toegestaan, net als bij DNA-onderzoek in een strafrechtelijk proces. Artikel 11 biedt namelijk ruimte voor dit soort uitzonderingen. Daarnaast staat grondwetsartikel 22 recht tegenover -artikel 11 in deze discussie. Artikel 22, het bevorderen van de volksgezondheid, betekent ook dat de overheid moet zorgen dat de wachtlijsten voor donororganen niet te lang zijn.”
Er is ontzettend veel aandacht voor dit wetsvoorstel. Waarom is dit denkt u?
“Omdat het bij jezelf uitkomt en je eigen sterfelijkheid. Je moet erover nadenken of je wil dat ze jou organen gaan gebruiken. Het is persoonlijk, het gaat om jou en dat leeft.”
Tegen: Diederik van Dijk (SGP)
Wat is er zo verschrikkelijk aan de donorwet?
“Met deze donorwet grijpt de overheid ver boven haar macht en dringt het binnen in de persoonlijke vrijheid van mensen. Het mag niet zo zijn dat de overheid bepaalt dat jouw organen beschikbaar zijn voor donatie.”
De wachtlijsten zijn erg lang, en soms hebben mensen niet veel tijd meer. Maakt u zich daar niet druk om?
“Het is nog maar de vraag of het aantal donoren oploopt. We hebben nadat het wetsvoorstel door de Tweede Kamer kwam ook gezien dat er een hoop mensen bijkwamen die aangaven geen donor te willen worden. Heel wat mensen vinden dit (het wetsvoorstel, red.) te ver gaan.”
Dus u ligt zal er niet wakker van liggen als het wetsvoorstel afgewezen wordt?
“Voor alle duidelijkheid: als er mensen gered kunnen worden door een orgaan van iemand te krijgen vind ik dat een donor een hele mooie daad verricht vanuit een stukje naastenliefde.”
“Vanuit de christelijke achtergrond herken ik dat. Ik wil orgaandonatie niet ontmoedigen, alleen gaat het in de discussie rond deze donorwet in mijn ogen over de vraag hoever de bevoegdheid van de overheid reikt. Ik vind de macht om beslissen over iemand lichaam te ver gaan.”
Er is ontzettend veel aandacht voor dit wetsvoorstel. Waarom is dit denkt u?
“Dit thema komt ontzettend dicht bij alle Nederlanders, het gaat over hún organen. Iets persoonlijkers is er niet. Daarnaast zie je in de media ook veel mensen die mogelijk gered kunnen worden door een orgaandonatie. Dat zijn hele emotionele verhalen.”
Raakt het u ook op emotioneel vlak?
“Als politicus probeer je er toch zakelijk naar te kijken en je niet te laten sturen door persoonlijk getinte verhalen. Het is juist de taak van de Eerste Kamer om goed naar artikel 11 (het zelfbeschikkingsrecht, red.) van de Grondwet te kijken en dit zwaar te laten wegen.”
