Spring naar de content
bron: ANP/Belga/Nicolas Maeterlinck

Wie droomt van een technocratie, droomt van een dictatuur

Twee maanden geleden ging België naar de stembus. Een regering heeft de verkiezingen nog niet opgeleverd. Roderik Six maakt de balans van de formatie op en bespreekt de mogelijkheid tot vorming van een technocratisch kabinet bij onze zuiderburen.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Roderik Six

Voor wie zich afvraagt hoe het, twee maanden na de verkiezingen, loopt met de Belgische regeringsvorming, dan kan dit korte antwoord volstaan: niet goed. Op Vlaams niveau lijkt er enig schot in de zaak te komen, maar federaal loopt het stroef, ondanks verwoede inspanningen van onze informateurs Johan Vande Lanotte en Didier Reynders. Die laatste heeft ondertussen zijn Europese topjob vast – wat hij precies zal uitspoken in Europa is nog niet helemaal duidelijk maar zijn bedje is alvast gespreid met pluche. Tot dan belooft hij gestaag verder te werken aan de formatie.

Ondertussen hebben de Belgische ondernemers hun besognes geuit. Meer dan vijftig bedrijfsleiders schreven een brief aan de overheid waarin ze 36 actiepunten aandragen die het land in beter vaarwater moeten brengen. 

Hun bezorgdheid is terecht. België staat voor grote uitdagingen. Welke vorm zal de Brexit aannemen, en welke economische impact zal die hebben? Hoe moet het met de klimaatcrisis? Krijgen we het uit de klauwen lopende begrotingstekort (onderhand staan we 11 miljard euro in het rood) onder controle? Kunnen we iets doen aan de ontsporende handelsoorlog tussen China en de VS? Zijn we voorbereid op een nakende recessie?

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

De antwoorden van de bezorgde CEO’s zijn grotendeels klassiek. Een vlaktaks moet de wirwar aan belastingtarieven vervangen, werklozen moeten strenger gecontroleerd worden, liefst door hun werkloosheidsvergoeding in tijd te laten dalen, en immigranten zijn van harte welkom mits ze over het juiste arbeidsprofiel beschikken. 

Als de regeringsvorming blijft slabakken, moet er tegen oktober een ‘doorstartregering’ komen.

Daarnaast pleiten ze ook voor een CO2-heffing, rekeningrijden en – eindelijk – een vliegtaks. Makkelijk gezegd als je weet dat geen enkele politieke partij dergelijke maatregelen durft te nemen. 

Omdat hun actieplan in dovemansoren viel, staken ze afgelopen week nog een tandje bij. Als de regeringsvorming blijft slabakken, moet er tegen oktober een ‘doorstartregering’ komen. Terwijl de echte politici voort onderhandelen, kan die interimregering optreden als crisismanager. Die kan dan de Brexit aanpakken, het begrotingstekort beteugelen en de energiebevoorrading waarborgen. Liefst zien ze daar mensen in ‘zonder politieke ambitie’ die niet gaan bakkeleien over ministerpostjes. 

Dat klinkt vaag. Dat klinkt als een technocratie. 

En het voorstel klinkt tegelijkertijd aanlokkelijk. Een regering die niet door verkozen politici wordt gerund, maar door wetenschappers, economen, sociologen – experts op alle gebieden die niet op basis van ideologie te werk gaan, maar de maatschappelijke problemen grondig analyseren en van een rationele, waardevrije oplossing voorzien. Een paar verlichte denkers die, ongehinderd door democratie, de mankementen van de samenleving op een doordachte manier herstellen. Beter dan kibbelende politici die altijd in verkiezingsmodus zitten en gestuurd door de waan van de dag op sociale platforms als Twitter constant van koers veranderen.

Het lijkt een slim idee en ongetwijfeld zal een groot deel van de bevolking geen bezwaar hebben tegen een dergelijk antidemocratisch systeem. Als je de algemene politieke desinteresse en de lage opkomstcijfers bij verkiezingen in acht neemt, kan ik me voorstellen dat de bevolking niet maalt welke mensen nu precies het land besturen. Zolang het maar werkt. 

Op deze manier vermijd je bovendien dat populaire maar totaal onbekwame mensen aan het roer komen. De kans dat de Trumps van de wereld ooit nog aan de macht komen, zou nihil zijn. 

De maatschappijvisie van de ondernemers: een land moet bestuurd worden als een bedrijf.

Maar hoe installeer je een technocratie? Wie duidt de experts aan? Leg je een lijst van namen voor aan de kiezer met het risico dat het weer een populariteitswedstrijd wordt? Of moeten er examens komen voor de gegadigden? Welke staatkundige vragen leg je hen voor, en moet de koning dan hun taakjes verbeteren? 

De hunker van ondernemers naar een technocratie is begrijpelijk en het legt ook ongewild hun enge maatschappijvisie bloot: een land moet bestuurd worden als een bedrijf. Een slanke overheid die zich louter met cijfers bezighoudt en zijn burgers in het beste geval als aandeelhouders beschouwt (maar nog liever als onmondige werknemers). 

Een technocratie lijkt verdacht veel op een verlichte dictatuur. Eens de democratie buiten spel is gezet, is de kans op machtsmisbruik zeer groot. Dat behoeft zelfs geen argumentatie, louter een beetje zelfkennis: mocht ik als verlicht despoot aan de macht komen, dan zou ik Caligula het nakijken geven. Goed dus dat er democratische grendels bestaan, hoe roestig ze soms ook zijn. 

Onderwerpen