Spring naar de content
bron: anp

‘Discriminerend beleid’ binnen studentenorganisatie: ‘Dit soort documenten zijn ontluisterend’

De christelijke studentenorganisatie Navigators, actief in vijftien Nederlandse steden met een hogeschool en/of universiteit, problematiseert in verschillende beleidsdocumenten homoseksualiteit en het praktiseren ervan. Zo zou een ‘homoseksuele relatie niet een door God bedoeld alternatief zijn’ en ‘is de bijbel niet positief over seksuele contacten tussen twee mensen van hetzelfde geslacht’. D66-Kamerlid Jan Paternotte wil antwoorden van minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) over de subsidiëring van deze studentenorganisatie: ‘Dit is discriminerend beleid’.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Thom Edinger

Het is een verhaal dat al langer de ronde gaat. Homoseksualiteit zou een functie bij de christelijke studentenvereniging Navigators, actief in vijftien Nederlandse steden met een hogeschool en/of universiteit, in de weg staan. Na jarenlange geruchten en ontkenningen duikelde het Leids universitaire weekblad Mare in oktober de ‘koersbepaling homoseksualiteit’ op, een intern document uit 2018 waarin de koepelorganisatie Navigators Nederland haar visie op homoseksualiteit uit de doeken doet.

Enkele passages:

“Wij kiezen er voor om binnen de veelheid van visies die mogelijk zouden zijn, leidend te laten zijn dat de Bijbel in zake relatie en huwelijk alleen in positieve bewoordingen spreekt over de relatie tussen man en vrouw, niet positief over seksuele contacten tussen twee mensen van hetzelfde geslacht.”

Vanuit een oprecht en feilbaar zoeken en interpreteren zijn we opnieuw tot de overtuiging gekomen dat de Bijbel ons inziens een homoseksuele relatie niet als een door God bedoeld alternatief naar voren schuift.” 

Het bestuur van de Leidse afdeling van de Navigators (NSL) stond Mare ter woord en verzekerde dat van een discriminerende leitkultur geen sprake is: hetero’s en homo’s worden gelijk behandeld. Ook homo’s kunnen bestuurslid worden. Of homoseksuelen met een relatie hier ook voor in aanmerking komen, werd in het midden gelaten. 

In de Leidse gemeenteraad werd met verontwaardiging gereageerd op de berichtgeving. Door sommige (studenten)partijen werd gesuggereerd om de subsidiëring door hogeschool en universiteit stop te zetten. Na een gesprek waarin NSL verzekerde dat er geen sprake was van discriminatie bond de raad in. De koepelorganisatie benadrukt zelf dat iedereen vrij is om zijn eigen keuzes te maken, maar hoe vrij ben je als homoseksuele christen wanneer je je moet verenigen met een visie waarin homoseksualiteit wordt gezien als een ‘niet door God bedoeld alternatief’? Als je lid bent bij een vereniging waar de seksuele mores bepalen dat voor jou alleen platonische liefde is weggelegd? 

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

Bier en bijbel

“Jezus kennen en bekend maken”, is het motto van de Navigators, een evangelische beweging met Amerikaanse wortels. Sinds de jaren 60 houden zij zich ook bezig met het verkondigen van het woord van God onder Nederlandse studenten. De leden zijn afkomstig van verschillende kerken: van gereformeerd-vrijgemaakt tot evangelisch. Dat interkerkelijke karakter maakt de vereniging populair. In veel studentensteden is Navigators de grootste christelijke studentenvereniging: zo heeft ze in Groningen 450 actieve leden en telt de afdeling Utrecht ruim 500. 

LHBT-personen moeten zich geliefd voelen binnen de Navigators, tegelijkertijd wordt duidelijk gemaakt dat uiting geven aan homoseksualiteit geen alternatief is volgens de bijbel

De Navigators is niet alleen voor mensen uit een orthodox-christelijk milieu. Voor jongeren van allerlei pluimage die tijdens hun studietijd graag wat met het christelijk geloof willen doen, is zij een uitkomst. De vereniging biedt studenten ‘bier en bijbel’, ontspanning en diepgang. Borrels op de sociëteit worden om de week voorafgegaan met een ‘bijbelkring’. Daarin bespreken leden van een dispuut samen een onderwerp uit de bijbel. Doel is om mensen uit te dagen om na te denken over wat zij geloven en hoe ze dat toepassen. Op zondag zoeken leden elkaar op om samen te gaan ‘kerken’.

Hoewel ze opereren onder dezelfde vlag, kennen de verenigingen volgens de organisatie een grote zelfstandigheid. Elke vereniging krijgt zogenoemde ‘stafmedewerkers’ toebedeeld, die een ‘ondersteunende rol’ hebben. Zij zijn de brug tussen landelijk en vereniging en moeten de identiteit bewaken. 

Dat de ‘koersbepaling over homoseksualiteit’ ondanks de grote mate van zelfstandigheid een landelijk opgesteld document is, komt volgens de organisatie omdat alle verenigingen die visie delen. Voor de rest fungeren de verenigingen ‘als iedere andere studentenvereniging in Nederland’.

Het ‘MWP’

Het strookt niet met wat leden uit verschillende steden zeggen. Binnen de studentenverenigingen zou niet dezelfde ‘rigide’ visie worden gedeeld wanneer het aankomt op homoseksualiteit. Dat er een grote mate van zelfstandigheid is, klopt deels. Binnen hun disputen hebben ze weinig last van de koepelorganisatie. Maar dat betekent niet dat die geen vinger in de pap heeft binnen de studentenverenigingen zelf. Er wordt gesproken over het ‘beruchte MWP’, het medewerkersprofiel, een ‘kompas’ om te kijken of je geschikt bent voor een bestuursfunctie binnen de vereniging.

Navigators Medewerkersprofiel by Anonymous

Als onderdeel van hun taak om de identiteit te bewaken, treden stafmedewerkers in gesprek met aspirant-bestuurders. Het MWP is tijdens die gesprekken leidend. Leden die de visie van de organisatie niet kunnen uitdragen, zien hun kansen op een bestuursfunctie drastisch slinken. Om de strikte ballotage door te komen, oefenen leden met elkaar om de juiste antwoorden te geven. 

Een leugentje om bestwil hoort daar af en toe ook bij. Op internetfora steken leden de draak met de strikte eisen van de landelijke organisatie. Het MWP vraagt namelijk het nodige van jonge studenten, vooral wanneer het aankomt op de persoonlijke levenssfeer. Een goede medewerker is volgens het profiel iemand die inspireert en een ‘goede christen’ is. Onderdeel daarvan is dat seks plaatsvindt binnen het huwelijk. Dat instituut is ‘duidelijk van het allergrootste belang’ en is gebonden aan een aantal voorwaarden.

Met ‘memes’ steken leden van de vereniging de draak met stafmedewerkers en het medewerkersprofiel.

Zo komt alleen een ‘volgeling van Christus’ in aanmerking als huwelijkspartner. Een huwelijk tussen een gelovige en een ongelovige wordt volgens de bijbel gezien als ‘een ongelijke span’ en wordt daarom afgewezen. Voor huwelijken die al plaats hebben gevonden wordt een uitzondering gemaakt. Die ‘situatie van ongelijkheid’ is houdbaar, mits de ongelovige partner daarmee instemt.

Op de website van Navigators Nederland wordt een verhaal gedeeld van iemand die met homoseksuele gevoelens ‘geconfronteerd’ wordt en kiest voor een ‘celibatair leven’

Voor homoseksuelen is het huwelijk al helemaal een probleem. Tenslotte is dat volgens de visie van de Navigators voorbehouden aan man en vrouw. Mocht iemand de eisen van het ‘MWP’ niet willen onderschrijven, vindt er een ‘open en eerlijk’ gesprek plaats over de punten waar de aspirant zich niet in kan vinden. Wil diegene weten hoe NSV tegen homoseksualiteit aankijkt, dan kan de ‘koersbepaling homoseksualiteit’ worden opgevraagd.

Uit die koersbepaling blijkt dat de organisatie ‘worstelt’ met de kwestie homoseksualiteit en de bijbel. Het is een document met een januskop. LHBT-personen moeten zich geliefd voelen binnen de Navigators, tegelijkertijd wordt duidelijk gemaakt dat uiting geven aan homoseksualiteit geen alternatief is volgens de bijbel. Sterker: om toch recht te doen aan God als bijbelvast christen, kies je als homoseksueel ervoor om als vrijgezel door het leven te gaan.

Koersbepaling homoseksualiteit by Anonymous

Zo wordt er op de website van Navigators Nederland een verhaal gedeeld van iemand die met homoseksuele gevoelens ‘geconfronteerd’ wordt en kiest voor een ‘celibatair leven’. De gave van single zijn zou rust geven en je in de ogen van God een waardevol leven laten leiden. 

Het aangetrokken voelen tot iemand van hetzelfde geslacht wordt ondertussen als een mysterieus fenomeen gezien. Zo zou een eenduidig antwoord op de oorzaak ervan nog niet zijn gevonden, maar is er wel een consensus dat homoseksualiteit diep verankerd ligt in iemands persoonlijkheid. Op zijn minst een deel van de oorzaak zou gezocht moet worden in een prenataal stadium. Een eenzijdige ‘genezing’ is in ieder geval niet de oplossing, zo wordt studenten verteld. Dat is vaak geen heilzame weg geweest. In een toelichting op het document aan Mare wordt de suggestie gewekt dat door je als homoseksueel minder in de homoscene te begeven, je minder opschuift op ‘dat spectrum’.

1-0 achter

Hoewel het discrimineren van homoseksuelen niet expliciet in de documenten naar voren komt, is het de vraag in hoeverre je als homoseksueel lid je senang voelt om de visie van de Navigators uit te dragen. Het is op zijn minst een ontmoedigingsbeleid, beaamt theoloog Marco Derks, gepromoveerd op homoseksualiteit en christendom. Hij vindt het opmerkelijk dat zo’n document opgesteld wordt. “Deze mensen komen uit allerlei verschillende kerken, waarin verschillend over homoseksualiteit wordt gedacht en soms geen officieel standpunt bestaat over homoseksuele relaties.” Waarom doe je dat als vereniging dan wel? Juist studenten zijn per uitstek een groep die dingen ter discussie stellen en daar graag met elkaar over praten. Een document waarin een visie vastgelegd wordt, snijdt die discussie de pas af, zegt Derks.

Dat maakt het een precaire situatie voor homoseksuele leden die een bestuursfunctie ambiëren, meent hij. Zij komen voor een keuze te staan die hun identiteit raakt: homoseksueel en daar uiting aan geven, of ‘een goede christen’ zijn. Daar komt bij dat met een gesprek meteen duidelijk wordt gemaakt hoe er over een situatie gedacht wordt. Het gesprek dat dan plaatsvindt, is niet meer gelijkwaardig, omdat al bij voorbaat vast lijkt te staan welke visie op homoseksualiteit de juiste is. “Dan zet je je gesprekspartner in feite al met 1-0 achter.” 

Veel orthodoxe protestanten beginnen over het celibaat op het moment dat ze te maken krijgen met homoseksualiteit

Volgens de theoloog heeft het denken over het ‘ontstaan’ van homoseksualiteit in orthodox-christelijke kringen een ontwikkeling doorgemaakt. Hoe er echt over gedacht wordt, is lastig te zeggen. Daarvoor is kennis van het jargon nodig. Een voorbeeld is het refereren naar de ‘homoscene’een term die onder sommige orthodox-christenen per definitie een alarmbel is en waar vaak negatieve connotaties aanzitten. “Het suggereert vaak dat de homoscene een grote verzameling is van drugs, seks, eenzaamheid en ellende.” Een opmerking om je daarin niet teveel te begeven, is min of meer een opmerking om je niet te laten verleiden om ‘het verlaten pad’ op te gaan.

De grote nadruk op ‘single zijn’ als alternatief voor een christelijk leven, is volgens Derks veel terug te zien in orthodox-christelijke organisaties. Dat het celibaat daarbij genoemd wordt is frappant. “Het celibaat is oorspronkelijk een katholiek fenomeen. Juist protestanten verwierpen het celibaat en zeiden dat seksualiteit bij de mens hoort. Celibatair leven zou ongezond zijn en het merendeel van de mensen zou voor het huwelijk, ‘met iemand van het andere geslacht welteverstaan’, in de wieg gelegd zijn.” Veel orthodoxe protestanten beginnen over het celibaat op het moment dat ze te maken krijgen met homoseksualiteit.

“We kunnen en willen niemand dwingen”

Navigators Nederland benadrukt dat het belangrijk is om het een en ander toe te lichten in reactie op de voorgelegde documenten. Het zou de reden zijn dat, ondanks herhaaldelijke verzoeken, de documenten niet vrijgegeven werden. Dat de documenten heteroseksualiteit als norm stellen en expliciet maken dat een homoseksuele relatie niet een ‘reëel alternatief’ is, betekent niet dat homoseksuelen worden ontmoedigd. Het zou “de taal van de organisatie zijn”, die voor de buitenstaander enige verwarring geeft.

Jan van der Graaff is woordvoerder van Navigators Nederland en wil graag duidelijkheid scheppen. De vraag om een visie over homoseksualiteit te vormen, zou van studenten zelf komen. Binnen de Navigators is er geen sprake van discriminatie. “Wij accepteren iedereen.” Het staat dan ook iedereen vrij, ook mensen die ‘anders geaard zijn’, om een bestuursfunctie te vervullen bij de Navigators. “Maar dit is wel een voorbeeldfunctie. Wij stellen aan iedereen die een bestuursfunctie ambieert, of diegene wil leven volgens de bijbel.”

En die voorbeeldfunctie houdt in dat seksualiteit pas een optie is binnen het huwelijk. “Dat is expliciet helder gemaakt.” Hetero of homo maakt in dat opzicht niet uit. Behalve dat voor laatstgenoemde er sowieso niets anders op zit dan zich voor te bereiden op een leven waarin seksualiteit geen rol speelt.

Dit soort documenten zijn ontluisterend. Het gaat hier om verenigingen die publiek geld krijgen

Jan Paternotte, Tweede Kamerlid D66

Het is een narratief dat past in het toenemende besef binnen de Navigators dat ook een ‘single bestaan een volwaardige levensinvulling kan zijn’. De organisatie legt dat uit, maar legt het niet op, ze wil niemand iets opdringen: ‘Wij praten met mensen hoe ze homoseksualiteit zien in het licht van de bijbel en als mensen daarin hun eigen keuze willen maken, zijn ze daar totaal vrij in.’ 

Of er ruimte is binnen Navigators voor twee mensen van hetzelfde geslacht om in het huwelijk te treden, reageert Van der Graaff: “We kunnen niemand dwingen en dat willen we ook helemaal niet. Wel gaan we in gesprek met ze, wat is wijsheid, is dat goed om te doen. Seksualiteit is ook een aspect in een relatie, dat komt ook naar voren.” 

Een gesprek over seksualiteit die plaatsvindt binnen een huwelijk? 

“Ja. Hoe men dat ziet en hoe je daarmee omgaat. Wat zegt de bijbel daar dan over.” 

Minister naar de Kamer voor uitleg

Mag je als studentenvereniging op deze manier je geloof uiten? Als het aan D66-Kamerlid Jan Paternotte ligt, in ieder geval niet. “Dit soort documenten zijn ontluisterend. Het gaat hier om verenigingen die publiek geld krijgen. Dat gaat nu naar iets wat niets anders is dan verkapte discriminatie.” De opmerking van de koepelorganisatie dat er van discriminatie geen sprake is, zegt hem weinig als hij naar de documenten kijkt. “Je kan zeggen dat Donald Trump de verkiezingen heeft gewonnen, maar als de feiten iets heel anders zeggen, gaan we daar over het algemeen op af.” 

Volgens de parlementariër verwijzen het profiel en de koersbepaling duidelijk naar bijbelse waarden, die impliciet en soms expliciet stellen dat het eigenlijk niet de bedoeling is dat je een homoseksuele relatie hebt. “Dat is discriminerend beleid, je kunt mensen niet half accepteren”. Dat maakt het lastig om officiële banden met een hogeschool of universiteit te legitimeren. 

Dit is discriminerend beleid, je kunt mensen niet half accepteren

Jan Paternotte, Tweede Kamerlid D66

Voor Paternotte is het reden om kamervragen te stellen aan minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, D66). “Dit is een ontmoediging voor LHBTI’ers om lid te worden van de vereniging of zichzelf te zijn. Dat kan gewoon niet wanneer je belastinggeld ontvangt. Ik wil weten wat de boodschap van de minister naar de onderwijsinstellingen gaat zijn.”

Namen van anonieme leden zijn bij de redactie bekend. Er is contact gezocht met COC Nederland en Christenqueer, maar beiden waren niet bereikbaar voor commentaar.