Een deel van het onderzoek voor mijn boek Monarchie bestond uit het kijken naar The Crown, de Netflix-serie over de Britse monarchie waarin feiten en gebeurtenissen van na 1947 worden gemixt met scènes over wat de koningshuisleden zouden kunnen hebben gezegd en gedaan. De dramaserie van maker en scenarioschrijver Peter Morgan stak in de eerste twee seizoenen goed in elkaar. Naast het sterke acteerwerk van Claire Foy als de jonge koningin Elizabeth II was het time machine-gevoel erg sterk. Soms werd een loopje genomen met de geschiedenis, maar over het algemeen waren feiten en fictie het redelijk in balans. 

De eerste barsten in Morgans formule kwamen echter in seizoen drie, met fouten over onder andere prinses Margaret en prins Philip, gevolgd door nog meer ‘vrije interpretaties’ in seizoen vier zoals over de relatie tussen The Queen en premier Thatcher. Het werd pas echt gortig in seizoen vijf, dat ging over de eerste helft van de jaren negentig, een tijd waarin de Britse monarchie werd gedomineerd door schandalen. Hier nam fictie het bijna volledig over van de werkelijkheid. Terecht sprak John Major – destijds als premier verantwoordelijk voor het koningshuis – van a barrel-load of nonsense na het zien van de afleveringen. 

Seizoen zes ging donderdag in première. Vooralsnog zijn op Netflix alleen de eerste vier afleveringen te streamen. Die draaien volledig om de laatste levensweken van Lady Diana Spencer, in 1997. In de eerste aflevering is te zien hoe zakenman Mohamed Al-Fayed zijn zoon Dodi ‘koppelt’ aan Diana. Niets van wat we nu weten wijst er echter op dat hij hem destijds gedwongen heeft om met de prinses aan te pappen. Wel is bekend dat zij met haar eigen zonen bij Al-Fayed te gast was op een jacht in de Middellandse Zee en dat ze later naar Zuid-Frankrijk terugkeerde om met Dodi samen te zijn. 

De eerste barsten in Morgans formule kwamen echter in seizoen drie, met fouten over onder andere prinses Margaret en prins Philip, gevolgd door nog meer ‘vrije interpretaties’ in seizoen vier zoals over de relatie tussen The Queen en premier Thatcher.

De tweede aflevering laat zien hoe Al-Fayed een Italiaanse fotograaf strikt om in het geniep foto’s te maken van Dodi en zijn Britse vlam op een jacht vlak voor de kust van Sardinië. Ook dit is onwaar. Fotograaf Mario Brenna maakte later bekend dat hij ‘toevallig’ op het eiland was en in haar boek The Palace Papers schrijft auteur Tina Brown dat Diana zelf hem heeft ingeschakeld. Met deze foto’s zou zij haar andere geliefde Hasnat Khan, een hartchirurg van Pakistaanse afkomst, jaloers hebben willen maken. Het kan verkeren.

De saaiste en langdradigste aflevering is de derde in de rij. Volgens maker Morgan zou Al-Fayed zijn zoon onder druk hebben gezet om Diana ten huwelijk te vragen – doel: worden opgenomen in het Britse establishment en het krijgen van een Brits paspoort. Van deze actie is eveneens niets bekend. Vast staat dat Dodi een verlovingsring heeft gekocht met de tekst Dis-Moi Oui [‘Zeg ja tegen mij’, KR] maar onbekend is of de twee werkelijk waren verloofd. Na de dood van zijn zoon heeft Al-Fayed altijd volgehouden dat dit wel zo was, maar bewijs is daarvoor nooit gevonden. 

De anticlimax komt in aflevering vier. Nadat Diana en Dodi in Parijs zijn verongelukt, verschijnen ze als geest in het bijzijn van hun geliefden. Zo krijgt prins Charles in het vliegtuig bezoek van het spook van zijn verongelukte ex-vrouw en wordt Al-Fayed op zijn kantoor getrakteerd op een geestverschijning van zijn overleden zoon. Later mag koningin Elizabeth nog een woordje met de dode Diana praten. Vermoedelijk heeft Morgan dit onderdeel afgekeken uit King Charles III, een toneelstuk dat een kleine tien jaar terug in Londen te zien was en dat later verfilmd is. Dit verhaal speelde in de toekomst en was geheel fictief. Anders dus dan The Crown, dat pretendeert historische feiten met fictie te vervlechten. 

In Engeland is het geloof in bovennatuurlijke krachten echter geen groot taboe. Over spoken wordt in de Engelse cultuur en omgangsvormen minder moeilijk en lacherig gedaan dan bij ons in Nederland. Kennelijk heeft Peter Morgan gedacht dat een geestverschijning van wijlen prinses Diana in seizoen zes daarom acceptabel zou zijn. Maar deze scènes slaan als een tang op een varken en halen de toch al discutabele Netflix-serie nog verder naar beneden. In de Britse pers wordt de spookverschijning eveneens niet goed ontvangen. 

Sowieso is het acteerwerk in seizoen zes van The Crown niet om naar huis te schrijven. De karakters zijn niet gelaagd – die van Diana voorop – en het narratief kent daardoor geen echte diepgang. Daarnaast gebruikt Morgan in de laatste aflevering delen van dialogen uit zijn eerdere werk The Queen, een film die verhaalt over de week na het dodelijke ongeluk van Diana en een fictief kijkje achter de schermen geeft in het Britse koningshuis. Actrice Helen Mirren zet daar een betere koningin Elizabeth neer dan Imelda Staunton in The Crown doet. Morgans speelfilm uit 2006 is tien keer beter dan de door hem uitgesponnen vier afleveringen over de prinses. 

Tot slot: opnieuw wordt Diana in deze serie als een heilige neergezet. Het sluit aan bij het populaire beeld dat zij het slachtoffer was van ‘de media’ en ‘het establishment’. Anderen hielden er complottheorieën op na, zoals het verhaal dat koningin Elizabeth de Franse auto onklaar had laten maken of de theorie dat zij er bewust op aanstuurde om een stevige drinker achter het stuur te zetten. Gelukkig vergrijpt Morgan zich daar niet aan. Wel gaat hij dus mee in de beeldvorming dat Diana volmaakt zou zijn. Evenals vele roddel- en human interestmedia lijkt hij er niet bij stil te staan dat de prinses ook een negatieve kant had en dus niet alleen maar slachtoffer was. In die zin doet seizoen zes van The Crown de historische waarheid opnieuw geweld aan en worden onwetenden wederom op het verkeerde been gezet.

Kemal Rijken is auteur van het boek ‘Monarchie, koningshuizen in Europa vanaf 1940, geschiedenis, uitdagingen en overlevingskansen’. Voor zijn werk deed hij drie jaar onderzoek naar de ontwikkeling van de Europese monarchieën en de vraag hoe lang ze nog zullen bestaan.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.