Nederland en haar onderbelichte, vervuilende klimaatsubsidies
In het klimaatakkoord van Parijs bond Nederland zich aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Met Europese landen sprak ons land bijvoorbeeld af om de subsidie voor het gebruik van fossiele brandstoffen af te schaffen voor 2020. Volgens een recent rapport blijkt echter dat alleen Malta en Luxemburg het op dit vlak slechter doen dan ons land. Tijd voor Den Haag dus om op te staan.
Afgelopen september kwam het rapport, Phase-Out 2020: Monitoring Europe’s fossil fuel subsidies uit. In dit onderzoek werd gekeken naar hoever Europese landen staan in het afschaffen van subsidies op fossiele brandstoffen.
Subsidies
Vandaag (dinsdag, red.) debatteert de Tweede Kamer over de bevindingen van het rapport. Milieusocioloog Bas van Vliet van de Wageningen Universiteit stelt dat het ‘vaak is onderschat werd of onder tafel is gebleven dat de fossiele industrie heel veel subsidie krijgt’. “Er wordt altijd gezegd dat zonnepanelen en alternatieve energie zo duur zijn,” stelt hij. “Daarbij wordt niet verteld dat fossiele industrie al jarenlang op subsidies draait.”
Uit het rapport blijkt dat de Europese landen nog niet op de goede weg zijn om de doelstelling van 2020 te halen. Tussen 2014 en 2016 werd door de lidstaten nog 112 miljard euro uitgegeven aan subsidie voor fossiele brandstoffen, waarvan 4 miljard euro door de Europese Unie zelf.
De Nederlandse overheid subsidieert volgens het rapport ook de fossiele brandstofindustrie. Zo krijgt de transportsector 3,5 miljard euro subsidie. Daarnaast krijgen de energiesector voor energie gemaakt met fossiele brandstof 513 miljoen euro subsidie, de buitenlandse fossiele brandstof gerelateerde projecten 1,8 miljard euro per jaar. Als laatste heeft Nederland in 2016 de belastinguitzondering voor het gebruik van kolen in elektriciteitsproductie geherintroduceerd. Dat gebeurde opmerkelijk genoeg nadat de belastinguitzondering eerder was afgeschaft ten gunste van milieuoverwegingen.
Er is dus nog een lange weg te gaan, stellen ook de onderzoekers: “Overheden moeten aansprakelijk gehouden worden voor hun subsidies op fossiele brandstoffen, en ze moeten de kans pakken om de steun voor de fossiele brandstofindustrie voor eens en altijd te stoppen.” Op deze manier worden de klimaatdoelstellingen van Parijs immers niet gehaald.
Nederland is niet transparant
Verder heeft het rapport ook kritiek op het gebrek aan transparantie van de Nederlandse overheid. In tegenstelling tot de Duitsers en Italianen publiceert Nederland geen lijst met milieuschadelijke subsidies. Volgens Dirk van Ros, woordvoerder van europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks), zou zo’n aparte lijst een uitstekende optie zijn. “Laat Nederland dat ook eens opstellen,” oppert hij.
Al komt ons land niet enkel met negatieve punten uit het onderzoek. Zo heeft onze overheid belastinguitzonderingen voor diesel geschrapt en strijdt ons land in het buitenland tegen het gebruik van kolen.
Toch speelt Nederland volgens milieusocioloog Van Vliet een grote rol in de fossiele brandstofindustrie. “Ons land ligt erg gunstig voor deze sector.” Als voorbeeld noemt hij de havens in Rotterdam, waar veel raffinaderijen zijn. “Dat neemt niet weg dat wij juist als Nederland het voortouw moeten nemen,” vindt hij.
Oude kabinet deelde kritiek niet
De toenmalige staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Sharon Dijksma, had in oktober kritiek op het rapport. Ze deelde de uitkomsten van de onderzoekers niet. “De door de onderzoekers omschreven instrumenten beogen niet het gebruik van fossiele energie te stimuleren en te bevoordelen tegenover het gebruik van hernieuwbare energie, maar zijn gericht op andere doeleinden, zoals het stimuleren van innovatie of het versterken van de Nederlandse concurrentiepositie.”
Van Vliet denkt echter dat een concurrentiepositie of een innovatiepositie op het gebied van fossiele brandstoffen een achterhaald idee is. “Ik denk dat de innovatie nu elders ligt,” meent hij. “Ik zie liever dat het subsidiegeld in duurzame energie wordt gestoken.”
Europese rol in energiebeleid
De milieusocioloog denkt er nog veel te veranderen valt. “Onze maatschappij, maar ook de Europese maatschappij is heel erg verbonden met een fossiele energiesysteem,” zegt hij. “Ons landschap is er helemaal op ingericht. Er moet heel veel veranderen. Een eerste stap zou het afschaffen van de subsidies op fossiele brandstof zijn, en dat zou op Europees niveau moeten gebeuren.”
