De makers ontvangen dit jaar de Bulletje en Boonestaak Schaal 2020 voor hun bijdragen aan het Nederlandse beeldverhaal. Tevens verschijnt een speciale boekuitgave van Sadine bij uitgeverij Sherpa. Naast de stripplaten zijn documenten opgenomen die de maatschappelijke situatie van de jaren zestig en zeventig schetsen. Wij belden met Jan Godschalk, geestelijk vader van de strip, om hem te feliciteren.

Proficiat met het winnen van de Bulletje en Boonestaak Schaal 2020.

“Lulletje en Boonestaak, zal je bedoelen. Het is voor mij een beetje raar dat ik pas op mijn vierentachtigste erkenning krijg voor iets wat ik in mijn dertiger jaren heb gemaakt.”

Kunt u iets vertellen over hoe Sadine tot stand is gekomen?

“Toen ik de strip schreef, werkte ik op de buitenlandredactie van het Algemeen Handelsblad, terwijl ik mijn studie politieke wetenschappen voltooide. Daarna ben ik aan de universiteit gaan werken. De inspiratie voor de strip kwam voornamelijk uit mijn studie. Ik heb daarna veel politieke journalistiek bedreven. Ik heb er een cynische kijk op de politiek en op het leven aan overgehouden, vooral gevoed door Armando.”

“De samenwerking met Ton Kooreman ontstond bij de Toonder Studio’s. We maakten samen D’Arteljan, dat was wel een leuk verhaal. Ton kon heel gek tekenen. Voor Sadine maakte ik het scenario, waarna Ton ging fotograferen in de Chinese buurt en op andere plekken die naderhand in de strip kwamen. Daardoor leek de strip zoveel mogelijk op de werkelijkheid. Het waren mooie tijden toen, bij de oude Haagse Post, maar na een jaar hield Sadine helaas op.”

Marten Toonder is een onaangename man

Hoe heeft het journalistieke werk zich vertaald naar het maken van een strip?

“Als student was ik betrokken bij Marten Toonder als freelance-striptekstschrijver. Ik werkte aan Koning Hollewijn en Kappie, en ik heb een paar ideeën geopperd voor Tom Poes-strips. Ik heb geweldig ruzie met hem gekregen. Het is een onaangename man hoor, die Toonder. Als ik teksten schreef voor Koning Hollewijn, keek hij naar de tekeningen en zette er vervolgens zijn eigen tekst boven. Ik kwam hem een keer in de gang tegen en toen zei ik: ‘Godverdomme, ik stop ermee. Als je het niet goed vindt, schrijf het dan zelf, man.’ Dat was het einde van mijn bezigheid bij Toonder.”

“Nadat Toonder bij de Volkskrant vertrok, werd ik gevraagd om een strip te maken als opvolger van Tom Poes. Daar heb ik D’Arteljan voor gemaakt, over een ridder en spotten met de adel en de burgerij. De teksten waren geestig, maar de verhalen niet zo sterk. Ik moest het allemaal nog leren. Ik zou het nu niet willen uitgeven. Toen ik aan Sadine begon, had ik ervaring en was ik geïnspireerd door de politieke situatie in Nederland.”

De tekst gaat onder de illustratie verder.

In de boekuitgave van Sadine staan tegenover elke stripplaat artikelen uit de actualiteit van toen. Dit geeft een duidelijk beeld van de tijd waarin de strip gemaakt werd. Welk soort maatschappijkritiek wilden jullie leveren?

“We wilden een beetje fantaseren: stel dat die opstandige jeugd niet alleen speels was, maar ook echt opstandig zou zijn, wat zou er dan gebeuren? En dan je verbeelding op gang brengen en zien wat er gebeurt. De Nederlandse regering, die na de Tweede Wereldoorlog de wederopbouw begon, was erg conservatief en zette een rem op de vrijheidsbehoefte van het volk. Met name de jeugd wilde zich onttrekken aan de beklemming, maar zij werd door het volk met grote afstand bekeken. Ik kwam uit een gezin uit de bovenkant van het proletariaat en was geïnteresseerd in een verregaande vorm van democratie, die meer gelijkheid inhield, bijvoorbeeld in de vorm van rechtvaardige inkomensverdeling. Ik vond de kunstenaars die met Cuba zweemden ook wel interessant, maar het Russische communisme, met een vaste groep die de zaak beheerste, was vervelend. Daar stond China tegenover, waar de bovenlaag in beweging bleef, zodat er geen vaste groep overheersers kwam. Dat werd de inspiratie om Sadine een geheim agente in dienst van China te maken.”

Het was veel interessanter om een vrouw als revolutionair te nemen

Op welke manier kreeg dat vorm?

“We dachten: als we de angsten van de burger nu eens werkelijkheid maken, waardoor spelende jongeren op de Dam ineens serieuze, gevaarlijke mensen worden die een revolutionaire verandering willen bewerkstelligen, en als we tegelijkertijd de invloed van China serieus nemen en ondersteunen, dan wordt een plan geboren. Tegelijkertijd was de rol van vrouwen belangrijk geworden. Het was daarom niet meer dan logisch om een vrouw als revolutionair te nemen. Dat is natuurlijk veel interessanter.”

Hoe moest dat revolutionaire denken eruitzien?

“Gewelddadig. Kijk maar eens naar de revolutionaire bewegingen van de afgelopen eeuw. Jongeren beginnen met vriendelijk demonstreren, maar het eindigt meestal toch in geweld. Bovendien wilden we de achterdocht en vooroordelen die mensen hadden over de Chinezen in hun eigen wijk blootleggen. Ik ben nog opgegroeid met de Pinda-Chinees: pinda pinda, lekka lekka.”

Wat vindt u van de huidige stripcultuur?

“Ik vind het jammer dat er geen echte stripcultuur is in Nederland, zoals in België en Frankrijk. Het stelt hier weinig voor. Het zou leuk zijn om een goede tekenaar te activeren. De meeste tekenaars komen niet verder dan kinderboeken illustreren. Gelukkig begint men wel romans te verstrippen, zoals Dick Matena heeft gedaan met De Avonden.”

De tekst gaat onder de foto verder.

Sadine was in dienst van China. Als u het verhaal anno 2020 opnieuw zou vormgeven, hoe zou het er dan uitzien? 

Ik zou schrijven over een vuurwerkhandel, waarin eigenlijk een wapenhandel is ondergebracht. Behalve met trekkers naar Den Haag rijden, zouden de boeren ook carbidschieten op het Binnenhof. Het carbid zou als een soort arsenaal van boerenwapens dienen. Wat ook interessant zou zijn: een groepering die het klimaat wil redden door bepaalde delen van de wereld onbewoonbaar te maken door een atoomoorlog te beginnen. Ja, zoiets zou ik kunnen schrijven. Maar ik doe het niet hoor.

Jan Godschalk en Ton Kooreman krijgen de Bulletje en Boonestaak Schaal 2020 op 17 januari uitgereikt in Amsterdam.

De jubileumuitgave van Sadine is verkrijgbaar via uitgeverij Sherpa.