Pact met de duivel
Nederlanders lezen tegenwoordig het liefst thrillers van eigen bodem, daarna volgen het Engelse en Scandinavische taalgebied. Met het spannende boek uit landen als Duitsland of Spanje wil het hier minder vlotten, zo constateerde het CPNB onlangs. Er bestaat één eclatante uitzondering hierop, en die heet Carlos Ruiz Zafón. Zafóns duistere De schaduw van de wind (2004) stal wereldwijd vele harten – in Nederland zo’n 700.000 – en bracht vele pennen in beweging. Er was getouwtrek over het etiket, want zo’n mooi boek, dat kon toch eigenlijk geen thriller heten – en dat terwijl Zafón ruiterlijk schatplichtig is aan (onder meer) de thriller en de gothic novel. Maar bovenal regende het loftuitingen. De recensent van The New York Times kwam zelfs tot de slotsom dat deze betoverende opvoering deed denken aan een cocktail van Gabriel García Márquez, Umberto Eco en Jorge Luis Borges, die samen om de tafel hadden gezeten met een goede fles binnen handbereik.
Geen wonder dat de uitgever met het zojuist verschenen Het spel van de engel meteen flink inzette met een eerste oplage van 225.000 exemplaren en een strak georkestreerde campagne, inclusief embargo (waarmee boekenketen Selexyz overigens de hand lichtte). Nu de eerste opwinding enigszins is bedaard en de kloeke opvolger van De schaduw van de wind in rust genoten kan worden, valt op dat de verhouding tussen de heren Márquez, Eco en Borges ietsje is bekoeld en dat ze deze keer de drank hebben laten staan. Zafón (1964) is bezig met een ambitieus vierluik, waarbinnen Het spel van de engel een prequel vormt van De schaduw van de wind. Dat vierluik gaat over boeken. Over de liefde voor het geschreven woord, en de kracht (en macht) van de verbeelding. Maar dan wel vanuit wisselend perspectief. In zijn nieuwste boek onderzoekt Zafón wat het betekent schrijver te zijn. En dan word je bij hem al snel meegesleurd in een pikzwart labyrint van jaloezie, intriges, verraad, gedoemde liefdes, hebzucht en ijdelheid. In deze Edgar Allen Poe-achtige atmosfeer delft ook oprechte vriendschap het onderspit. Hoofdpersoon David Martín werkt als duvelstoejager bij een wegkwijnende krant, ‘in een grotachtig gebouw waar vroeger een zwavelzuurfabriek in gehuisvest was en waarvan de muren nog steeds een bijtende damp uitademden die het meubilair aanvrat…’ In de straten van Barcelona rommelt het, maar nog niet zo dringend als zo’n 25 jaar later in De schaduw van de wind, waar de zwerende wond van de Spaanse burgeroorlog op de pagina’s na-ettert. Martíns hoofdredacteur geeft hem de kans om onder een nom de plume bloeddorstige sensatieverhalen te publiceren, en dat doet hij met succes. Maar Martín wil literatuur met een hoofdletter L schrijven. Het is zijn noodlot dat het enige serieuze werk dat hij onder eigen naam publiceert, door de pers als een niemendalletje naar de prullenbak wordt verwezen. Dan bezwijkt hij voor het aanbod van een dubieuze uitgever om een nieuwe religie op papier te zetten, een nieuwe leer waarin het volk kan geloven. Als een ware Faust verkoopt Martín zijn ziel aan de duivel en belandt in het vagevuur. In De schaduw van de wind introduceerde Zafón ‘Het Kerkhof der Verloren Boeken’, een prachtige uitvinding waar bedreigde of vergeten manuscripten een veilig onderko-men vinden. Ook Martín adopteert er een boek. Een riskante affaire, zo weten we inmiddels, want de pleegkinderen zoeken erkenning, en laten hun nieuwe eigenaar niet met rust. De keuzes die Martín maakt, lijken angstwekkend veel op de keuze die de schrijver van zijn adoptieboek heeft gemaakt. Een dergelijk spiegelbeeld hield Zafón ook zijn hoofdpersoon in De schaduw van de wind voor. Maar waar dat verhaal werd ingekleurd door verschillende vertellers – en dus verschillende gezichtspunten – moeten we het in Het spel van de engel doen met de stem van Martín. Ook die is trefzeker, rijk in Dickensiaans taalgebruik en (hoog)zwanger van onheil, maar inhoudelijk minder subtiel en verrassend. Het zij Zafón vergeven. Het is nu eenmaal moeilijk om tegen een alom bejubeld boek op te boksen, vooral voor de bejubelde zelf.
Carlos Ruiz Zafón:
Het spel van de engel.
Signatuur. €25.
Ook verkrijgbaar via www.ako.nl
