Klokkenluider

Met uitzondering van grootheden als Steven Spielberg en Martin Scorsese zijn er maar weinig filmmakers die over zo’n voortreffelijk netwerk beschikken als Steven Soderbergh. Meent hij Brad Pitt, Julia Roberts, George Clooney of Matt Damon nodig te hebben voor een film? Dan hoeft Soderbergh bij wijze van spreken alleen maar even de telefoon te pakken. Met dit sterrenensemble maakte hij Ocean’s Eleven en twee al even succesvolle sequels. Die films leverden alle betrokkenen veel geld op (de acteurs deelden rechtstreeks in de winst) en Soderbergh de nodige goodwill. In weerwil van zijn hartelijke contact met sterren, lijken commerciële motieven echter een ondergeschikte rol te spelen bij de keuze van zijn films. Na de kaskraker Ocean’s Twelve maakte hij doodleuk een film (Bubble) waarin geen enkele professionele acteur te zien is. Hij castte George Clooney in het trage (en commercieel kansloze) sf-vehikel Solaris en maakte een al even dwarse keuze door The Good German geheel in zwart-wit op te nemen. Zijn beslissing een biopic over Che Guevara een lengte van vierenhalf uur te geven en in twee afzonderlijke delen uit te brengen, illustreert nog maar eens hoezeer hij maling heeft aan commerciële motieven.

Na de moeizame totstandkoming van Che trakteerde Soderbergh zichzelf dit jaar op luchtiger kost met een project dat hij al jaren in de kast had liggen. The Informant! is het op ware feiten gebaseerde verhaal van Mark Whitacre (Matt Damon), de manager van een groot bedrijf in agrarische producten. Whitacre besluit de FBI te informeren over de illegale praktijken van zijn werkgever. Bij aanvang van de film vertelt hij zijn superieuren dat Japanse concurrenten een belangrijk onderzoeksproject saboteren. De directie kijkt daar amper van op. Ze ziet dergelijke praktijken als een vervelend maar onvermijdelijk bedrijfsrisico en verzoekt Whitacre de Japanners dan maar af te kopen. Als blijkt dat zijn telefoon wordt afgeluisterd, schakelt hij op aandringen van zijn vrouw (Melanie Lynskey) de FBI in en doet een boekje open over prijsafspraken en andere misstanden bij het bedrijf. Whitacre lijkt zich amper te realiseren dat hij als klokkenluider ook zichzelf in de nesten werkt. Hij grossiert in halve waarheden en heeft zelf ook geen schone handen. Naarmate het FBI-onderzoek vordert, moet hij zich in steeds onmogelijker bochten wringen om buiten schot te blijven.

Ogenschijnlijk is The Informant! een thriller over vuile zaken in corporate America in de trant van The Insider. Maar de toonzetting is van meet af aan dermate speels dat veeleer sprake is van een komedie. Matt Damon speelt de hoofdrol met verve en laat een film lang in het midden of we te maken hebben met een aima-bele goedzak of een sluwe fantast. Of allebei natuurlijk. Hij is ook degene die de toeschouwer – in voice-over – op joviale wijze informeert. Ergens halverwege de film dient de vraag zich aan of we deze alwetende verteller wel op zijn woord moeten geloven. The Informant! onttrekt zich aan genres en leidt tot enige verwarring. Voor de goede orde: dat is een compliment.