Onder onze Europese vlag
Voor het eerst in de parlementaire geschiedenis wapperden de vlaggen van Europa en Nederland fier en broederlijk naast elkaar op het gebouw van de Eerste Kamer. Het bezoek van de voorzitter van de Europese Raad, de Belg Herman Van Rompuy, leverde weinig emotie, beroering of concrete resultaten op; het hijsen van de vlag was het hoogtepunt. Europese eenheid, identiteit en symboliek kwamen samen in die blauwe lap stof met cirkel, die eenheid en gelijkheid uitstraalt.
Het Nederlandse ‘nee’ bij het referendum over de Europese Grondwet, vijf jaar geleden, bracht onze angst voor die Europese gezamenlijkheid aan het licht. Jan Peter Balkenende wist niet hoe snel hij, zonder concessies te doen aan de inhoud, elke vorm van symboliek uit het verdrag moest wegbikken. Verwijzingen naar een vlag, een volkslied – dat waren de kenmerken van een superstaat in wording.
Terwijl de minister-president zat te lunchen met Van Rompuy, moest minister van Financiën Wouter Bos de voorgeschoten spaarcenten van Nederlanders in IJsland terughalen. De bevolking aldaar is begrijpelijk verbijsterd dat ze moet opdraaien voor de onbesuisde acties van landgenoten overzee.
Het IJslandse parlement stemde in met een terugbetalingsregeling, maar er komt nu toch een referendum. De meerderheid van de bevolking steunt terugbetaling niet. Toch zal IJsland aan zijn verplichtingen moeten voldoen. Groot-Brittannië en Nederland dreigen nu openlijk het toetredingsproces van IJsland tot de Europese Unie te frustreren als het land niet op onze voorwaarden terugbetaalt. Een staaltje van onvervalste machtsdiplomatie.
De EU is een op waarden gebaseerde gemeenschap. Of IJsland mag toetreden tot de EU moet niet afhankelijk zijn van de vraag of het land onze spaarcentjes wel terugbetaalt, maar van de vraag of het voldoet aan de officiële criteria en binnen gezamenlijke culturele kaders met de andere lidstaten kan leven. Europese eenheid is niet gebaat bij openlijke rivaliteit, machtsdiplomatie en minachting voor de democratie van een ander land. Ze stoelt op welvaart, vrede en rechtvaardigheid. IJsland moet betalen, maar Nederland hoort er niet op te verdienen. Elkaar een poot uitdraaien past niet bij het ideaal van Europese broederschap. Een ticket voor de Europese Unie koop je niet, dat verdien je.