Kunst verzamelen doe je zo
We geven wel geld uit aan een nieuwe flatscreen of een blitse auto, maar niet aan kunst. Te duur, te ingewikkeld, denken we. Maar dat valt mee. Een introductie. ‘Wie weet koopt u de nieuwe Picasso.’
Kunst maakt het leven aangenamer. Een goed schilderij kan je raken, net als muziek. Het staat mooi in huis. Het kan een pronkstuk zijn, of een conversation piece. Of zelfs een goede investering. Waarom kopen we dan toch zo weinig kunst? Zijn we bang dat het geen nuttige besteding is? Zijn we het gewoon niet gewend? Of kennen we kunstwereld niet en zijn we bang het verkeerde te kopen?
Die huiver en angst zijn nergens voor nodig. Kunst kopen kun je leren. Je Besteedt je geld in elk geval een stuk nuttiger dan aan een nieuwe bolide of een designfluitketel, zeker nu de overheid zich uit de kunstwereld terugtrekt. En duur hoeft kunst helemaal niet te zijn. Met een beetje geluk heb je voor een paar honderd euro een foto van Erwin Olaf – onlangs aangeboden bij veilinghuis Bubb Kuyper in Haarlem – of voor een paar tientjes een echte Anton Heyboer – onlangs aangeboden op een inboedelveiling bij Vendu Notarishuis in Rotterdam – aan de muur.
Er zijn veel meer veilingen waar je voor weinig geld iets moois op de kop kunt tikken. Zoals de tweejaarlijkse veiling Ongekend, waar honderden kunstwerken van vooral jonge, opkomende kunstenaars onder de hamer gaan. De prijzen liggen tussen 75 en 3000 euro en zijn daarmee ‘zeer redelijk’, aldus Art Rotterdam-directeur Fons Hof in de catalogus van Ongekend, dat dit jaar op 12 februari wordt gehouden in Rotterdam. “Wie weet koopt u de nieuwe Picasso.”
Kunsthistorica Renée Steenbergen, gepromoveerd op haar onderzoek naar privéverzamelaars van moderne kunst in Nederland en auteur van het boek De nieuwe mecenas (2008), weet al jaren dat kunst kopen niet duur hoeft te zijn. Grote verzamelaars beginnen vaak als ze nog jong zijn en van een studentenbudget moeten rondkomen. Toch is het eerste wat mensen zeggen volgens haar vaak: “Maar ik ben niet rijk!”
Ook de deelnemers aan de cursus My first Art Collection reageren vaak zo, volgens initiatiefnemer Ricardo Burgzorg. “Maar ga eens naar de Mediamarkt en kijk wat mensen neerleggen voor een nieuwe televisie. En over twee jaar is er een nieuw model, en dat kopen ze dan óók.”
Cursussen als My first Art Collection zijn een uitkomst voor wie geen tijd heeft om kijkdagen, atelierroutes of open dagen van kunstacademies af te lopen. Deelnemers leren belangrijke figuren uit de kunstwereld kennen en ontwikkelen hun smaak.
Aankoop van kunst door privéverzamelaars is nog geen oplossing voor de teruglopende subsidies, meent Burgzorg, maar kan er wel aan bijdragen. “Het mecenaat is een leuk idee, maar we hebben nog lang niet zo’n cultuur in Nederland. Het zal nog een tijdje duren voordat kunst kopen en geld uitgeven aan kunst voor Nederlanders ‘normaler’ wordt.”
Om dat proces te versnellen, is hij met zijn cursus begonnen. “Veel van mijn vrienden hadden een redelijke maatschappelijke positie, ze verdienden genoeg en hadden wel interesse in kunst, maar kochten het nooit. Ze hadden geen tijd om zelf de kunstscene te verkennen. Toen dacht ik: ik moet iets voor jullie organiseren. Het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Gemeentemuseum in Den Haag waren meteen enthousiast, evenals een aantal galeriehouders. Inmiddels werken ook andere musea mee.”
Volgens Burgzorg begint het ontwikkelen van smaak met kennis. “Leen bij de artotheek, bekijk veel, doe een cursus. Het is een vorm van educatie, het begint met het kijken onder de knie krijgen.” Of, zoals kunsthandelaar Willem Baars het vorig jaar in dagblad Trouw verwoordde: “Pas toen ik heel veel baggerzooi had gezien, snapte ik waarom Picasso zo goed is.”
Burgzorg is niet de enige. W139 in Amsterdam organiseerde vijf jaar lang een verzamelaarscursus onder leiding van voormalig directeur Ann Demeester en verzamelaar Kai van Hasselt. Doel: laten zien dat verzamelen binnen ieders bereik ligt. Sinds twee jaar bestaat ook de ART’S CLUB van kunstadviseur Jeannette ten Kate. Iedereen die serieuze interesse heeft in het kopen van werk die in contact wil komen met andere verzamelaars kan lid worden.
En bij museum Boijmans van Beuningen moeten ze gedacht hebben dat je met kunst kopen niet vroeg genoeg kunt beginnen. Kunst4Kids organiseert in het voorjaar een cursus waarbij kinderen een echt kunstwerk mogen uitzoeken voor 35 euro.
Wie het aandurft, kan natuurlijk gewoon zelf op zoek gaan. Om vast een idee te krijgen: op artnet.com en artprice.com zijn afbeeldingen en prijzen te vinden van alle grote werken die recentelijk in de internationale kunstwereld zijn geveild.
Nederland telt zo’n achthonderd galeries die, ook al straalt het er niet altijd van af, best graag nieuwe klanten ontmoeten en bijpraten. Een deel ervan is vertegenwoordigd op een aantal Nederlandse kunstbeurzen, zoals Art Rotterdam (9 t/m 12 februari) en Art Amsterdam (20 t/m 23 september). “Een van de functies van de beurs is meer interesse te wekken voor kunst en het kopen ervan,” zegt directeur Hof van de Rotterdamse beurs. “Kunstbeurzen zijn over het algemeen toegankelijker dan galeries, en bovendien krijg je als bezoeker een overzicht van alles wat er op dat moment speelt in de kunstwereld. Het is een informatieplek.”
Art Rotterdam trekt zo’n dertienduizend bezoekers, waaronder een paar honderd grote verzamelaars. In Nederland zie je volgens Hof steeds meer kleine verzamelaars, die met een budget van tien- tot dertigduizend euro per jaar kunst kopen. Werken van rond de tweeduizend euro lopen het best op de beurs, zegt Hof. Werken van meer gevestigde kunstenaars kosten al snel vierduizend euro. Overigens bestaat voor dergelijke aankopen nog steeds de KunstKoop van het Mondriaan Fonds: een renteloze lening die in maandelijkse termijnen kan worden afgelost. De meeste grote galeries zijn bij deze regeling aangesloten.
Maar hoe ontwikkel je nu smaak? Hof: “Dat gaat vanzelf als je van kunst houdt. Als je veel naar kunst kijkt, komt er een proces op gang en ga je meer dingen mooi vinden. In het begin zijn kleuren en compositie belangrijk, hoe het is geschilderd. Mensen die veel hebben gezien, kijken meer naar het subtiele of conceptuele. Sommige mensen houden van minimalistische, bijna contemplatieve kunst, anderen willen worden meegevoerd in de gekte van de kunstenaar. Een echte verzamelaar kijkt niet meer of hij ergens vrolijk van wordt, maar of hij erdoor wordt geraakt.”
Struin door musea en galeries, adviseert Hof, volg een tijdje een kunstenaar die je waardeert. Op veel beurzen heeft al een nuttige voorselectie plaatsgevonden, volgens Hof. “Je kunt bij ons niet verkeerd kopen.”
Eigenlijk kun je nóóit verkeerd kopen, zegt Hans van Swelm van de site Overmijnkunst.nl. “Kunst zou voor iedereen gemakkelijk verkrijgbaar moeten zijn. Onze site is voor doorgewinterde kenners, maar ook voor mensen die niet alle exposities en beurzen afstruinen.”
Behalve voor kopers is de website er ook voor makers van kunst. “Er zijn veel goede kunstenaars in Nederland die niet weten hoe ze bekendheid kunnen verwerven. Bij ons kan iedereen zich inschrijven die beroepsmatig kunstenaar is of op een academie zit. Wat er op de site staat, is van mooi tot lelijk, dat bepalen wij niet maar het publiek. Wij bemiddelen alleen. Maar er zit beslist aanstormend talent tussen: een van onze kunstenaars won onlangs een grote prijs in het Carrousel du Louvre.”
De prijzen beginnen bij zo’n vijfhonderd euro, en de site biedt de mogelijkheid om in contact te komen met kunstenaars. Een muurschildering laten maken, of een portret van je kinderen of ouders door een kunstenaar naar keuze, kan eveneens via Overmijnkunst.
Ook Van Swelm vindt dat liefde voor kunst al jong moet worden bijgebracht. Daarom begint Overmijnkunst dit jaar met een project op basisscholen. “Laat kinderen kennismaken met kunst, dat vergeten ze niet zo snel meer.” Tentoonstellingsruimte Nest in Den Haag heeft een webshop waar je kleine exclusieve edities van goede kunstenaars kunt kopen voor lage prijzen. Van Swelm: “Het is toch veel leuker een mooi schilderijtje, een foto of een litho cadeau te geven aan een geliefde dan een horloge of een ketting?”