De eerste tactische blunder van een nerveuze Roemer
Donderdag 16 augustus gooide Emile Roemer een forse steen in de vijver met zijn uitspraken in het Financieele Dagblad, door te stellen dat hij zich niet ten koste van alles zal houden aan de Europese begrotingsregels van 3%, en dat hij een Europese boete pas “over my dead body” zal betalen. Nog geen dag later krabbelde de SP leider al weer terug van zijn harde standpunt. En dat had hij – campagnetechnisch — nu juist niet moeten doen.
De inhoudelijke discussie over Roemer’s uitspraken laat ik aan anderen over. In dit blog wil ik het gebruiken als illustratie hoe je een thema op de journalistieke agenda zet en daarmee een maatschappelijke discussie uitlokt – de essentie van het voeren van een politieke campagne. En daar is Roemer met zijn “over my dead body” uitspraak uitstekend in geslaagd. Maar dat is slechts de eerste stap van de tactiek. De tweede, nog belangrijkere stap, is: vasthouden.
Soms is campagnevoeren net tennissen. En tennissen begint pas echt interessant te worden bij de return. Dat komt omdat het publiek emotioneel veel meer betrokken raakt bij een serve and volley spel dan bij een speler die alleen maar aces slaat. En emotioneel is de spanningsboog het hoogste bij de return.Pareert de tegenstander de service? Dan gaat het publiek op het puntje van de stoel zitten om te kijken of de server het spel vast kan houden en zijn service kan behouden. Een speler die zijn service verliest, raakt al snel in de problemen en verliest de sympathie van het publiek.
Persstrategie is ook een serve en volley spel. Om een standpunt mediabreed neer te zetten, moet je het aanscherpen en controversieel maken. Het werkt alleen als het een felle reactie – een return – uitlokt van één of meerdere tegenstanders. Anders hebben journalisten niets om over te schrijven, en bloedt het dood. Het is pas voorpaginanieuws als iedereen het met je oneens is, én als je het lef hebt vast te houden aan je standpunt en het dagen, zo niet weken, op de maatschappelijke agenda kunt houden.
Roemer’s service was perfect geplaatst: een hard standpunt over de Europese begrotingsregels dat veel bijval zal oogsten bij zijn achterban. Het beheerste de mediacyclus van donderdag 16 augustus, en haalde onder andere de voorpagina van de Volkskrant van vrijdag 17 augustus. De return was voorspelbaar: vrijwel alle politieke partijen vielen de SP aan. Kortom, een prachtige set-up voor een aansprekend potje serve and volley met de SP in de driver’s seat.
En toen krabbelde Roemer opeens terug. Achteraf “had hij het niet allemaal zo bedoeld”. Hij deed zijn uiterste best zijn uitspraken te nuanceren. Waarmee de return van zijn tegenstanders een winner bleek te zijn en Roemer zijn service kwijt was geraakt. Een gemiste kans van formaat voor de SP campagne.
Kiezers zijn allergisch voor politici die boute uitspraken doen en vervolgens terugkrabbelen bij het eerste beetje tegengeluid. Ze zien dat als een gebrek aan leiderschap. Leiders zijn immers mensen die weten waar we met z’n allen naar toe moeten, en niet bang zijn de noodzakelijke beslissingen te nemen én te verdedigen om de marsroute te kunnen voltooien. Een leider die bij een beetje tegenwind meteen terugkomt van een uitspraak of beslissing verliest gezag.
Emile Roemer had geen woord terug moeten nemen van zijn uitspraken in het FD, en de kritiek van zijn tegenstanders fel moeten pareren om zo een serve and volley persstrategie te ontplooien waarmee hij de SP dagen, zo niet weken, proactief op de maatschappelijke agenda had kunnen houden. Als gevolg daarvan was een mediabreed debat ontstaan over Europa, de begrotingsregels, en de plannen van de SP om de economie te versterken met Roemer en de SP steeds in de lead, en de tegenstanders in reaction-mode. Precies zoals je het zou moeten willen in een politieke campagne.
Qua positionering waren Roemer en de SP dan in een unieke positie terechtgekomen: de éénling die het opneemt tegen de rest. Een éénling die door een grote groep te grazen wordt genomen wint altijd de sympathie van het publiek (lees: de kiezers). Dat is een les die Pim Fortuyn altijd goed had begrepen, en Geert Wilders uitstekend heeft overgenomen. Bij de SP is dat niet het geval. Voorlopig gedraagt de SP zich als een bloednerveuze frontrunner die zich geen raad weet met haar voorsprong.
