Het pond, de BBC en de queen. Wat moet een onafhankelijk Schotland missen?
In 1707 gaven ze elkander het ja-woord. Het begin van een huwelijk dat al ruim driehonderd jaar standhoudt. Natuurlijk, net als elk ander kende het zijn ups en downs, maar, zoals u ongetwijfeld heeft vernomen, staat het huwelijk nu echt op losse schroeven. Er is geen ander, de liefde is niet voorbij – het is gewoon op, zo lijkt het. Mogelijk worden nog eind deze maand de scheidingspapieren getekend. Maar wat dan? Wie krijgt de kinderen, en wie het huis?
Als Schotland op 18 september de onafhankelijkheid omarmt, zal het zich afsplitsen van het Verenigd Koninkrijk. Dan wordt het een soeverein land, met een eigen parlement, een eigen belastingstelsel, een eigen leger. Sommige zaken zijn momenteel echter gemeenschappelijk goed. De vijf belangrijkste op een rij.
Het pond
De nationale munteenheid is al jaren een twistpunt in het debat over de onafhankelijkheid van Schotland. Houdt Schotland het pond sterling als nationale munteenheid in geval van afscheiding? Ja, roept de ene politicus. Nee, zegt de ander.
The Guardian presenteerde eerder deze maand vier opties. In het eerste scenario zouden Engeland en Schotland een monetaire unie vormen, waardoor Schotland het pond kan houden. Ook in het tweede scenario behoudt Schotland de munt, maar zonder toestemming van Engeland en dus zonder centrale bank. Riskant, maar in 2000 en 2001 bewezen de ‘gedollariseerde‘ landen Ecuador en El Salvador dat zoiets niet onmogelijk is.
Schotland zou zich ook kunnen aansluiten bij de euro, en de Britse Centrale Bank inruilen voor de ECB. (De Schotten zijn er overigens ook nog niet zeker van wat ze met het EU-lidmaatschap gebeurt in geval van onafhankelijkheid. Spanje, dat worstelt met de regio Catalonië die zich van de rest van het land wil afscheiden, is tegen een Schotse toetreding.) En tot slot kan Schotland ook kiezen voor een eigen, nieuwe munteenheid. The Guardian bestempelt dit als meest riskante optie.
De vooraanstaande econoom Rob Wood (van het kamp ‘Yes, an independent Scotland’) vertrouwt de Britse krant toe dat hij verwacht dat Londen en Edinburgh op dit punt aan het onderhandelen zullen slaan.
De BBC
Series als Doctor Who en de natuurdocumentaires – wat gebeurt daar mee? Daar kunnen de Schotten gewoon naar blijven kijken; ook in Nederland hebben we immers toegang tot de Britse publieke omroep, de BBC. Maar wat eigen publieke programma’s betreft, ligt het voor de hand dat de SBS (niet te verwarren met ‘onze’ SBS, hier bedoelen we de op te richten Scottish Broadcasting Service) die gaat beheren. Dit zou betekenen dat BBC Scotland een deel van zijn financiële middelen overhevelt aan de SBS. De SBS sluit zich vervolgens aan bij de European Broadcasting Union, als nationale omroep van Schotland, en mag dan zelfs met een eigen inzending komen voor het Eurovisie Songfestival. (Een vrouw met een kilt?)
De BBC zou nog Engelser worden dan ze al is, en zal voortaan spreken van Schotland als noorderbuur. De omroep lijkt er zelf overigens niet voor te porren. Recent werd ze ervan beticht in haar berichtgeving niet neutraal te zijn en duidelijk voorstander te zijn van het voortbestaan van het Verenigd Koninkrijk zoals het is.
Het ziekenhuis
De National Health Service (NHS) draagt in het Verenigd Koninkrijk van staatswege zorg voor de gezondheidssector. Maar sinds Schotland in 1999 een eigen ‘gedevalueerde’ regering kreeg, gaan de Schotten zelf over hun zorgsector. (Datzelfde geldt overigens voor Wales en Noord-Ierland.)
Tenzij de nieuwe Schotse regering het systeem op de schop neemt, verandert er op dit gebied vrij weinig. Maar die angst nam de huidige Schotse first minister, Alex Salmond, in augustus nog weg met de belofte dat in geval van afscheiding gratis gezondheidszorg gegarandeerd blijft.
Olie en gas
Schotland is gezegend met flinke olie- en gasvoorraden in de Noordzee. De belastingopbrengsten van die bodemschatten gaan momenteel naar de Britse staatskas. Na de onafhankelijkheid vloeien die inkomsten direct naar een eigen Schotse staatskas.
Een financiële meevaller, zo voor de dure kerstdagen. Volgens first minister Salmond zal Schotland de komende jaren zo’n 54 miljard pond opleveren. Maar hij kreeg felle kritiek om die prognose toen vorige maand bleek dat de opbrengsten uit olie en gas in een jaar tijd met een kwart waren verminderd.
The Queen
Ja, dat is natuurlijk ook een twistpunt. Wie krijgt de koningin? Professor Adam Tomkins van de Glasgow University, gespecialiseerd in constitutioneel recht, zegt dat er weinig verandert als Schotland een soeverein land wordt. Schotland wordt geen republiek omdat het referendum zich uitlaat over de Union of the Nations uit 1707, en niet de Union of the Crowns uit 1603.
Resumerend: als Schotland de unie met Engeland, Wales en Noord-Ierland ontbindt, zal het niet terugkeren naar de toestand van 1707. Het Verenigd Koninkrijk heeft in ruim driehonderd jaar een flinke boedel verzameld, die eerlijk verdeeld moet worden.
Overigens willen wij niet zo ver gaan om de relatie van onze westerburen nu al dood te verklaren. Een hoop huwelijken komen alleen maar sterker uit een crisis.
