Hoe dodelijk gevaarlijk is eenzaamheid?
De Week tegen Eenzaamheid begon afgelopen donderdag. Ongeveer een derde van de Nederlandse bevolking voelt zich weleens eenzaam. Niet leuk, maar ook nog eens gevaarlijk, blijkt uit onderzoek: eenzaamheid verhoogt het risico op overlijden. Mensen die zich vaak eenzaam voelen, hebben zelfs zestig procent meer kans om vroegtijdig te overlijden dan mensen die zich nooit eenzaam voelen. Hoe zit dat precies?
Een op de drie Nederlanders voelt zich weleens eenzaam, blijkt uit de Eenzaamheidsmonitor van TNS NIPO. Een op de tien mensen ervaart eenzaamheid in (zeer) sterke mate, en deze mensen zijn van alle leeftijden (relatief iets minder 18- tot 25-jarigen), wonen verspreid over het hele land en komen uit alle lagen van de bevolking.
Eenzaamheid wordt door onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) gedefinieerd als ‘het ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan bepaalde sociale relaties’. “Er kan sprake zijn van emotionele eenzaamheid of sociale eenzaamheid. Emotioneel eenzamen kunnen weliswaar veel mensen om zich heen hebben, maar er ontbreekt een hechte, emotionele band met deze mensen in hun omgeving. Bij sociale eenzaamheid hebben mensen minder contact met anderen dan ze wensen.”
Maar hoe leidt die eenzaamheid dan tot een hogere sterftekans? Op de website van het RIVM wordt verwezen naar twee studies naar de sterfte onder eenzame mensen: een Amsterdams onderzoek uit 1997 en een Amerikaans onderzoek uit 2010. Bij beide studies werden groepen mensen een aantal jaren gevolgd. Uiteindelijk werd het aantal sterfgevallen in de groep van mensen die zichzelf eenzaam noemden vergeleken met het aantal sterfgevallen onder de mensen die zich nooit eenzaam zeiden te voelen.
De Amsterdammers keken naar een groep mensen tussen de 55 en 85 jaar. Mensen die het eenzaamst waren, bleken een 89 procent groter risico op vroeg overlijden te hebben dan de mensen die het minst eenzaam waren. Bij het Amerikaanse onderzoek werden mensen vanaf 21 jaar gevolgd, en daaruit komt de eerder genoemde zestig procent naar voren.
De onderzoekers beschrijven verschillende redenen voor de hogere sterftekans. Zo is uit eerder onderzoek gebleken dat eenzaamheid kan leiden tot depressie en een verhoogd risico op (een poging tot) zelfmoord. Ook blijkt dat eenzame mensen minder gebruik maken van gezondheidszorg, minder bewegen, sneller geneigd zijn om te gaan roken en drinken, en minder goed slapen. Daarnaast kan eenzaamheid stress veroorzaken. En stress heeft weer invloed op bijvoorbeeld het immuunsysteem en de hormoonhuishouding. Bovendien kan stress leiden tot een verhoogde bloeddruk of een grotere kans op bepaalde hartaandoeningen. Volgens de Amerikaanse wetenschappers zijn voornamelijk het ongezonde gedrag, in het bijzonder het gebrek aan beweging, en de depressiviteit verantwoordelijk voor een verhoogde sterftekans onder eenzame mensen.
Toch worden de problemen rondom eenzaamheid nog weleens onderschat, zegt eenzaamheidsdeskundige Jeannette Rijks. “Vaak denken mensen dat het een probleem van ouderen is, maar ook bij jongeren komt het voor. Mensen moeten erover praten, het is belangrijk om te leren wat je moet doen als je je eenzaam voelt. Eenzaamheid is een signaal dat er iets moet gebeuren.”
De Week tegen Eenzaamheid duurt nog tot en met 4 oktober.
Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0900-0113 of 113.nl.
