Is de nieuwe anti-hiv-pil wel of geen wonderpil?
‘Verbazing over uitblijven anti-hiv-pil in Europa,’ kopte de Volkskrant dinsdag over PrEP (pre-exposure profylaxis, merknaam Truvada), de pil die hiv-besmetting kan voorkomen.
De nieuwe anti-hiv-pil lijkt een wondermiddel. Bij dagelijkse inname beschermt de pil je voor 92 tot 98 procent tegen besmetting, en aidsonderzoeker Robert Grant vindt dan ook dat de pil snel beschikbaar moet komen in Europa. In Nederland staat een proef gepland onder homoseksuele mannen met een verhoogd risico op een besmetting met hiv. Toch zijn er ook nadelen. Is de pil nu een wondermiddel of niet (helemaal)?
Tijdens het onderzoek van Grant raakte geen van de mensen die de pil dagelijks slikten, besmet met hiv. Honderd procent effectief, zou je dus zeggen. Toch concludeert Grant dat de kans op hiv-besmetting in de groep PrEP-gebruikers met slechts 44 procent vermindert. Waarom 44 en geen 98 procent? Het probleem is therapietrouw: veel gebruikers slikken de anti-hiv-pil niet dagelijks en kunnen daardoor toch besmet raken.
In het Volkskrant-artikel worden ook enkele nadelen genoemd: de kosten zijn hoog, en PrEP zou condoomgebruik ontmoedigen, waardoor de kans op andere soa’s kan toenemen. En er is nóg een probleem, waarschuwt Michael Weinstein, directeur van de Amerikaanse AIDS Healthcare Foundation (AHF) en fel tegenstander van PrEP-gebruik: mensen die de pil niet trouw slikken, lopen het risico een vorm van hiv te krijgen die resistent is voor Truvada (dat in Nederland overigens al beschikbaar is voor de behandeling van hiv-positieve patiënten).
Ondanks de weerstand van een van de grootste hiv-organisaties in de VS vindt het Nederlandse AIDS Fonds dat de pil ook bij ons voor preventief gebruik beschikbaar moet komen.
Wij bespreken de kwestie met Elske Hoornenborg, projectleider van het geplande demonstratieproject met PrEP van de Amsterdamse GGD bij homomannen met een verhoogd risico op het oplopen van hiv. Het project is onderdeel van het H-team (HIV Transmissie Eliminatie Amsterdam), een project waarin vanuit verschillende disciplines wordt samengewerkt om verspreiding van hiv in Amsterdam te stoppen.
Hoe effectief is de pil nou eigenlijk?
“Uit wetenschappelijke artikelen blijkt dat de effectiviteit tussen de 44 en 98 procent ligt. Bij de subgroepen die de pil echt dagelijks innemen, is de effectiviteit het hoogst. Maar in de praktijk blijkt niet iedereen de pillen dagelijks te gebruiken. Bij een studie in Afrika bijvoorbeeld kregen vrouwen betaald om de pil in te nemen. Ze zeiden dat allemaal keurig te doen, maar later bleek uit bloedtesten dat dat helemaal niet zo was.”
En dan bestaat risico op besmetting en het ontstaan van resistentie.
“Uit onderzoek is nog niet gebleken dat er resistentie ontstaat. Behalve als iemand met PrEP start die heel kort geleden hiv heeft opgelopen. De hiv test kan dan nog negatief zijn.”
Bestaat er niet, net als bij antibiotica, het risico dat er meer resistentie ontstaat als de pil veel meer gebruikt gaat worden?
“Theoretisch kan er meer resistentie ontstaan als mensen de pil zeer onregelmatig slikken. Therapietrouw is dus van het allergrootste belang. Maar resistentievorming tegen antibiotica en tegen hiv-remmers is niet met elkaar te vergelijken.”
Naast hiv bestaan er natuurlijk nog meer seksueel overdraagbare aandoeningen. Tegenstanders van PrEP denken dat de pil condoomgebruik ontmoedigt. Lok je inderdaad geen risicogedrag uit door de pil te verstrekken?
“Dat lijkt tot nu toe niet te gebeuren. De personen die hebben deelgenomen aan het onderzoek van Robert Grant maakten niet minder gebruik van een condoom. Hoe dat is op de lange termijn, moet zeker verder onderzocht worden.”
Op een poster van een voorlichtingsavond over PrEP van Poz&Proud, een organisatie voor homomannen met hiv, staat bijvoorbeeld: ‘hoe seks zonder condoom ook veilig kan zijn’. Dat lijkt dan niet helemaal de juiste boodschap.
“Nee, dat is geen goede quote.”
Dan de kosten: ongeveer 1000 euro per maand. Terwijl de kans op besmetting bij condoomgebruik, dat veel goedkoper is, ook nihil is. Wie gaat deze pil betalen?
“Dat is nog niet bekend, daar moet nog over nagedacht worden.”
Allereerst moet PrEP nog in Europa geregistreerd worden. De fabrikant heeft nog geen verzoek ingediend, enig idee waarom?
“Dat is een hele goede vraag. Dat weet niemand precies.”
Er bestaan dus nog veel onduidelijkheden. De Amerikaanse AIDS Healthcare Foundation is in ieder geval geen voorstander van het gebruik van PrEP. Over de hoge effectiviteit in de groep trouwe gebruikers zegt directeur Weinstein in het NCRV-programma Altijd Wat: “Je kan niet zomaar de groep eruit kiezen die de therapie wel volhoudt. We moeten kijken naar de realiteit. Wij gaan geen grote campagne voeren. We zijn ervan overtuigd dat de uitkomsten over een aantal jaar ons standpunt zullen ondersteunen. En als dat niet zo is, geven wij het graag toe.” Een wonderpil? De tijd (en het onderzoek) zullen het moeten leren. Maar nu in ieder geval nog niet.
