De Franse stakingsmentaliteit verklaard
Stakende Boeren die met hun tractoren snelwegen blokkeren, taxichauffeurs die de auto’s van de concurrentie in de brand steken, piloten die hun manager het hemd van het lijf scheuren – de Fransen weten zich goed verstaanbaar te maken. Maar waar komt die stakingsmentaliteit vandaan?
We kennen de beelden inmiddels: volle straten, grote spandoeken en boze Fransen met megafoons. De Fransman deinst niet terug voor protest. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de Fransen het meeste staken in heel Europa. Tussen 2009 en 2013 telde Frankrijk 171 stakingsdagen, tegenover 9 in Nederland. Stakingen zijn er zelfs zo gewoon, dat er een app is waarop de Fransen kunnen zien waar en wanneer er gestaakt wordt en of ze daar daar hinder van zullen ondervinden.
Franse stakingen volgen vaak op ingrijpende veranderingen, nieuwe regels en politieke hervormingen. En dat terwijl in Frankrijk niet eens zo ontzettend veel hervormd wordt. Het IMF droeg Frankrijk twee jaar geleden op steviger te hervormen en afgelopen maand zei IMF-topvrouw Christine Lagarde nog maar eens dat meer hervormingen nodig zijn in het land.
Het hoge aantal stakingsdagen is daarnaast opvallend als je je bedenkt dat in Frankrijk maar 8 procent van de werkenden lid is van een vakbond.
Daarin schuilt een deel van het probleem zegt de Franse historicus Stéphane Sirot tegen het Franse tijdschrift Slate. Omdat de vakbonden zo weinig aanhang hebben tonen ze sneller spierballen en gaan ze over tot maatregelen als staken, in de hoop dat meer mensen zich achter de standpunten van de vakbonden scharen.
Poldermodel
Staken zit in het Franse bloed, hoor je weleens. Historicus Sirot weet dat historisch te verklaren: de Fransen hadden eerder stakingsrechten dan dat er vakbonden waren.
Veel Europese landen bouwden na de Tweede Wereldoorlog een systeem van consensus en stelden de handel daarbij boven de discussie over zaken als lonen en cao’s – denk aan ons poldermodel. In Frankrijk is dit in tegengestelde richting ontwikkeld. Het is de onrust die de discussie bepaalt. Stakingen vinden in Frankrijk daarom ook vaker gelijktijdig of zelfs al voorafgaand aan onderhandelingen af.
Missie geslaagd
In 1968 wilden Franse studenten afrekenen met een in hun ogen ‘ouderwets’ en ‘autoritair’ onderwijssysteem. De protesten sloegen van de studenten zelfs over op andere groepen in de Franse samenleving, met als gevolg dat een miljoenenstaking het land platlegde. Om de impasse in het land te beëindigen, besloot president Charles de Gaulles verkiezingen uit te schrijven, waarna er een andere wind in het land ging waaien. Missie geslaagd.
In 1995 stond het land opnieuw compleet op zijn kop. Ditmaal keerden de Fransen zich tegen het plan om sociale regelingen, waaronder de pensioenleeftijd, aan te passen en diensten als het openbaar vervoer in het land te liberaliseren. Na de stakingen verdween onder andere het reorganisatieplan voor de Franse spoorwegen van tafel, en wederom schreef de zittende president (Chirac) nieuwe verkiezingen uit.
Staking springlevend
Het fenomeen staking is in Frankrijk ook nu nog springlevend. Dit jaar protesteerden Franse taxichauffeurs tegen de komst van de taxidienst UberPop. Het gevolg: UberPop werd verboden door het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit jaar staakten ook de medewerkers van Radio France. De zender zond wekenlang alleen muziek uit als protest tegen de geplande bezuinigingen van 21 miljoen euro op de Franse publieke radio. Na twee weken was het conflict niet opgelost, maar er kwamen wel nieuwe gesprekken over de financiën voor de periode 2015-2019.
En Franse boeren die niet genoeg geld krijgen voor hun vlees en melk? Die legden deze zomer hun werk en masse neer. Ook daar kwam de Franse overheid over de brug om een einde te maken aan de stakingen. De boeren kregen ruim 600 miljoen euro om de sector te ondersteunen.
Air France
Het laatste protest vond plaats voor de burelen van Air France. De luchtvaartmaatschappij is het de laatste jaren vaker betrokken bij arbeidsconflicten. Of het nu protesten zijn tegen de verhoging van de pensioenleeftijd, of tegen een nieuw op te richten prijsvechter; medewerkers van Air France komen snel in beweging. Deze week lieten medewerkers zich nog van hun ‘beste kant’ zien bij een protest tegen 2.900 aanstaande ontslagen. Ze trokken daarbij zelfs de personeelsmanager van het bedrijf de kleren van het lijf.
Officieel is het in het conflict tussen Air France en de medewerkers nog niet tot een staking gekomen. De bijeenkomst van maandag heette nadrukkelijk een manifestatie. Misschien hebben de medewerkers geleerd van de vorige echte staking, die het bedrijf ruim een een half miljard kostte. De zoveelste klap voor de in zwaar weer verkerende luchtvaartmaatschappij.
De manifestatie van maandag heeft vooralsnog niets uitgehaald. De Franse bestuurders van Air France houden hun poot stijf en blijven bij de ontslagen.
En dat leidt tot genoegen van een groep ongeruste Nederlandse medewerkers van Air France-KLM. Zij hebben de Franse collega’s in een petitie opgeroepen om het rituele staken dit keer achter wegen te laten. For the sake of the company.
