Spring naar de content
bron: ANP/AFP Foto/ Pool/Yoan Valat

De stille revolutie van Emmanuel Macron

Is Frankrijk rijp voor een revolutie? Wantrouwen in de gevestigde orde, sociale uitsluiting, hoge werkeloosheid, protest, en ga zo maar verder, tekenen de staat van het land. Hoe revolutionair is Emmanuel Macron, en hoe vergaat het hem na 100 dagen aan het hoofd van een land dat niet van verandering houdt, maar wel altijd bereid is tot een revolutie?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Wilco Versteeg
Emmanuel Macron
Beeld:

Macron had zich de zomer anders voorgesteld. 26.000 euro aan make-up heeft niet kunnen verhelpen dat volgens de laatste peilingen slechts 36 procent van de Fransen tevreden met hem is, een veel langer aantal dan Hollande (46 procent). Ook denkt slechts 23 procent dat hij Frankrijk ten goede zal veranderen. Onder Sarkozy was dat nog 45 procent, maar onder Hollande weer iets minder (17 procent).

Oorzaken voor deze lage cijfers zijn aangekondigde economische maatregelen, zoals de verlaging van de huurtoeslag vanaf september, en een conflict met la grande muette (het leger) over bezuinigen die geleid hebben tot het ontslag van generaal de Villiers.

Tijd voor revolutie!

Na drie maanden Macron voelen de Fransen het zuur, maar is het zoet nog niet in aantocht. Met de rentrée deze september, beginnen ook de eerste grote protesten tegen zijn beleid, maar Macron heeft recent genoeg traangas aan laten kopen om het tot 2022, het einde van zijn termijn, uit te zingen.

Geen wittebroodsweken voor Macron. Hij is president geworden in een land dat geplaagd wordt door economisch en cultureel scepticisme, wantrouwen in politici, hoge (jeugd) werkeloosheid en donkere toekomstperspectieven. Geen van zijn recente voorgangers is begonnen in zulke onheilspellende omstandigheden. Sarkozy had in het begin de economische wind mee; Hollande de culturele.

Bij Macron ontbreekt het aan beiden. Frankrijk is verdeeld, sociale en economische spanningen zijn voelbaar, en de Fransen zijn moe, moe van de stagnatie, van de status-quo. Tijd voor een revolutie!

Het ultieme Franse referentiepunt

De Franse revolutie is en blijft het ultieme referentiepunt voor elke Fransman. Iedereen heeft een mening over dit belangrijke scharniermoment in de nationale en Europese geschiedenis, hoewel er absoluut geen consensus is over betekenis of duur van deze gebeurtenis.

Volgens sommigen is de revolutie geëindigd met het uitbreken van de egalitaire Terreur; volgens anderen eindigt zij met de staatsgreep van Napoléon, terwijl weer anderen denken dat de revolutie een doorlopend project is. Vrijheid, Gelijkheid, en Broederschap zijn in steen gebeiteld, maar deze waarden moeten ook steeds geactualiseerd worden.

Toespraken van politici zijn per definitie doorspekt met referenties aan revolutionairen en grote denkers die door de eeuwen heen bijgedragen hebben aan het levend houden van deze erfenis. Als men stelt dat Fransen in vergelijking met Nederlanders een groter historisch en intellectueel bewustzijn hebben, is dat niet gebaseerd op de typisch Hollandse minachting voor de eigen cultuur, maar berust dit op werkelijkheid.

Macron is op deze regel geen uitzondering. Zijn boek, een onverbiddelijke bestseller, heet dan ook Révolution. Meer dan een verkiezingsprogramma is dit boek een inleiding in het leven en denken van, toen nog, kandidaat Macron. Zijn inzet is niks minder dan van Frankrijk een geslaagde, welvarende 21ste-eeuwse natie maken. Maar verantwoordt de inhoud van het boek de kijk op Macron als een hedendaagse revolutionair?

Als we het boek doorbladeren, blijkt al snel het antwoord: nee. Macron presenteert ‘onze eenheid, onze moed, onze gemeenschappelijke wil’ als het recept voor het toekomstige Frankrijk, wat moet zorgen voor een ‘democratische revolutie’ die we vorm moeten geven in plaats van die te ondergaan. Maar als we goed lezen, blijkt het revolutionaire niet Macron zelf te zijn, maar de tijd waarin we leven:

“Wij bevinden ons in een nieuwe tijd. Mondialisering, digitalisering, toenemende ongelijkheid, de penibele situatie van het klimaat, geopolitieke conflicten en terrorisme, het uit elkaar vallen van Europa, democratische crisis in Westerse landen, de twijfel die zich nestelt in het hart van onze gemeenschap, dit zijn de symptomen van een wereld in grote verandering.”

Emmanuel Macron
Beeld:

Een traditioneel politicus in revolutionaire tijden

Macron lijkt een traditioneel politicus in revolutionaire tijden. Hoewel, op één front speelt zich een stille revolutie af. Socioloog Luc Rouban ziet Macrons democratische revolutie als ‘een democratie zonder het volk’. In het meritocratische Frankrijk, waarin de middenklasse de touwtjes stevig in handen heeft en sterk vertegenwoordigd is bij klassieke partijen, bestaat de parlementaire afvaardiging van La République en Marche (LREM) voor 70 procent uit mensen uit het bedrijfsleven, en dan vooral vernieuwende sectoren. Slechts 10 procent komt uit de arbeidersklasse, een historisch laag aantal voor Frankrij.

Deze ondernemersgeest zorgt voor een omslag in het politieke bestel: niet toevallig vinden de grootste investeringen van Macron in deze hoek plaats, en vallen de klappen in de hoek van de lagere en zelfs de middenklassen. Aan de ene kant zorgt dit allicht voor een grotere wil tot hervorming; aan de andere kant ligt hierin de oorzaak van de veel gehoorde kritiek dat Macron en zijn partij geen oog hebben voor de belangen van het land, maar slechts voor die van het bedrijfsleven.

Het is tekenend dat hij op verschillende Franse en internationale bladen afgebeeld is als Napoléon, maar niet als de revolutionaire generaal Bonaparte, die ondanks afkomst en achtergrond snel carrière wist te maken in een vermoeid, verdeeld land, maar als de door een staatsgreep aan de macht gekomen keizer.

Hoeveel make-up is er nodig om de barstjes in het zo zorgvuldig opgeworpen beeld onzichtbaar te houden?

Wilco Versteeg spreekt op vrijdag 22 september aan de Radboud Universiteit in Nijmegen op het KFN-jaarcongres over de politieke cultuur in Frankrijk en toont hij beelden uit een land in crisis. Deelname aan het congres is gratis. Meer informatie vindt u hier