Internetconsultatie: het onbekende broertje van het referendum
Het raadgevend referendum als zeggenschapsinstrument voor de burger staat op het punt te verdwijnen. Aanstaande donderdag stemt de Tweede Kamer over de mogelijke afschaffing. Is directe inspraak daarmee in de toekomst niet meer mogelijk? Nee, niet getreurd: internetconsultatie bestaat nog altijd.
Op de overheidswebsite internetconsultatie.nl wordt sinds 2009 nieuwe wet- en regelgeving geplaatst, waar burgers hun mening over kunnen geven en suggesties kunnen plaatsen. Deze suggesties en meningen worden verzameld en voorgelegd aan de beleidsmakers, die kunnen bijvoorbeeld de betreffende wet aan passen naar aanleiding van deze suggesties.
Ondanks dat er uit verschillende onderzoeken blijkt de burger meer inspraak wil, is deze vorm van consultatie vrij onbekend. Op dit moment is de burger in 902 gevallen om goede raad gevraagd. Alleen heeft dit nog niet tot veel participatie geleid. Meer dan de helft van de consultaties levert vijf reacties of minder op.
Zo staat er op de website de consultatie Informeren gemeenten over detentie voor de re-integratie van ex-gedetineerden. Dit besluit regelt dat een gemeente wordt ingelicht wanneer iemand vast zit en wanneer deze persoon terugkeert in de gemeente, zodat de gemeente kan ondersteunen bij het re-integratieproces. Het voorstel heeft welgeteld nul reacties opgeleverd. Om nog een indicatie te geven: van de veertien nu lopende consultaties zijn er in totaal maar zestien reacties binnengekomen.
Grijze wetsteksten en hoger opgeleide mannen
In 2016 is er een uitgebreid onderzoek gedaan naar internetconsultatie. Daaruit kwamen succesverhalen, maar zeker ook verbeterpunten. Een van die punten is de worsteling om door de overheidsteksten heen te komen.
Vooral hoger opgeleide mannen reageren op de website, concluderen de onderzoekers. “Dat is zonde, dit instrument is er juist zodat de burger informatie kan geven en dan wil je niet alleen een bepaalde groep bereiken,” vertelt Jaap van Lakerveld, projectleider van het onderzoek. “De informatie moet laagdrempeliger. Geen grijze wetstekst, maar bijvoorbeeld filmpjes die de wet uitleggen.”
Ook het ministerie van Justitie en Veiligheid, waar internetconsultatie onder valt, geeft aan dat de diversiteit belangrijk is in de reacties. Wiebe Alkema, woordvoerder van Justitie en Veiligheid: “Het doet de wetgeving ten goede als je uit verschillende lagen van de samenleving reacties krijgt. Wat leeft er en wat denkt men, dat willen wij weten.”
Ieder zijn belang
Dit blijkt in de praktijk niet altijd het geval. Naast hoger opgeleide mannen, komen veel van de reacties van organisaties met een bepaald belang. Kijk naar de internetconsultatie over Lelystad Airport. Daar stroomden 6.407 reacties binnen. Een groot succes zou je denken. Maar de reacties kwamen veelal van actiegroepen. Zo kwam 40 procent van de stemmen over Lelystad Airport van de actiegroep Red de Veluwe.
Dat ziet Van Lakerveld als een negatieve ontwikkeling. “Wanneer je iets wilt met een algemeen belang, dan raakt dit sommige mensen meer dan anderen,” stelt hij. “Ik begrijp best dat direct betrokkene daarin een tegenstem laten horen. Dat is dan niet meteen een reflectie van de meningen in Nederland.”
Alkema is wel blij met de reacties van de organisaties. “Als je kijkt naar Justitie, als wij een wetsvoorstel indienen vragen we advies bij dezelfde partijen zoals bijvoorbeeld het Openbaar Ministerie. Dankzij internetconsultatie krijgen ook andere groepen de gelegenheid om te reageren.”
Niet de overheid verlammen
Hoewel inspraak goed is, dient het instrument niet gebruikt te worden als tweede democratische controle vindt Van Lakerveld. “Anders krijg je het rare geval dat je een coalitie hebt die bepaald beleid wil doorvoeren en dat er iedere keer groepen in de samenleving worden gemobiliseerd om dit te dwarsbomen. Dan verlam je eigenlijk de overheid.”
De tekst loopt hieronder door.
Het gaat bij internetconsultatie niet om de hoeveelheid reacties maar juist om de argumenten, stelt Van Lakerveld in zijn onderzoek. “Er moest juist gekeken worden naar de argumenten die in het wetsvoorstel misschien over het hoofd zijn gezien. Met die argumenten kan de overheid weer verder.”
Argumenten staan centraal bij internetconsultatie. Anders dan bij het referendum waar het gaat om een ja of een nee. Het is genuanceerder en wordt momenteel vooral gebruikt door organisaties en actiegroepen en is nog onbekend bij het grote publiek. Het is een middel voor meer inspraak voor de burger, maar op dit moment haalt het zijn doel nog niet.
