Spring naar de content
bron: ANP/Lex van Lieshout

Rob Bertholee: het ideale boegbeeld van het pro-sleepwetkamp

Hoewel Prinzipenreiter als Bits for Freedom het privacyevangelie blíjven prediken, lijkt het sleepwetreferendum een gelopen race. Niet in de laatste plaats dankzij AIVD-baas Rob Bertholee. Met zo’n ambassadeur mag het kabinet zich in zijn handen knijpen. Minister van Binnenlandse Zaken Kasja Ollongren voorop.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Jan Smit

College Tour, DWDD en – afgelopen maandagavond – Radar: Rob Bertholee was de afgelopen maanden niet van de beeldbuis te slaan. In totaal zo’n 3,8 miljoen kijkers zagen en hoorden het AIVD-hoofd – gemiddeld 1,26 miljoen per optreden. Geen onverdienstelijke score. Sommige televisieProminenten – ik noem geen namen – zouden er een moord voor doen.

Maar hoge kijkcijfers scoren: daar is het Bertholee niet om te doen. De AIVD-baas is een man met een missie: de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), in de volksmond beter bekend als de sleep- of aftapwet, overeind houden.

Of het nu gaat om China, Rusland of Nederland: bij de publieke omroep gaat overheidspropaganda erin als koek.

Misbaksel

Deze wet, die inmiddels zowel door de Tweede als door de Eerste Kamer is aangenomen, wordt 1 mei officieel van kracht. Tenminste, als er bij het referendum over de wet, dat 21 maart tegelijk met de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvindt, een meerderheid voor is. En het kabinet de uitslag overneemt – het blijft slechts een raadgevend referendum. Godzijdank het laatste. Zoals hier al eerder vertoogd: een raadgevend referendum blijft een misbaksel. Heel goed dat het nieuwe kabinet dit type volksraadplegingen de nek om draait.

Die nieuwe wet verdedigen, dat doet Bertholee subliem. Een betere ambassadeur hadden premier Rutte en Kasja Ollongren, de verantwoordelijke minister, zich niet kunnen wensen.

Toegegeven, op de ‘staatstelevisie’ – NTR, BNNVARA, AVROTROS – drie keer op primetime het hoofd van de AIVD parachuteren is op zich niet zo’n kunst. Of het nu gaat om China, Rusland of Nederland: bij de publieke omroep gaat overheidspropaganda erin als koek.

Maar die propaganda geloofwaardig verkopen blijft een kunst.

Beeld:

Bertholee (62) verstaat die kunst als geen ander. Met zijn blauwe ogen, grijze, militaire haarsnit en open gezicht maakt deze oud-commandant der Landstrijdkrachten een sympathieke en integere indruk. Zijn stem, die wel iets weg heeft van die van Paul van Vliet, heeft gewicht. Arrogantie is hem vreemd. Hij luistert naar  zijn gesprekspartners. Van introspectie is hij niet gespeend. Hij heeft (droge) humor.

Maar allerbelangrijkst: hij staat achter zijn missie – kalm (“Als de commandant onrustig wordt, raken de troepen in paniek.”) en toch gepassioneerd, gedreven. Het feit dat hij op zijn 55ste functioneel leeftijdsontslag kreeg, met pensioen kon, maar in 2011 toch gehoor gaf aan het verzoek om hoofd van de AIVD te worden, is een teken aan de wand.

Bertholee, in zijn vrije tijd een fervent marathonloper, weet waarover hij praat. Waar Prinzipenreiter als Bits for Freedom verdrinken in hypotheses, praat de AIVD-baas zonder meel in de mond.

“Bij het observeren van een pand lopen er ook allerlei mensen door het beeld. Pas als er iemand naar binnen gaat wekt dit onze interesse.”

Pizzakoerier

Bij het referendum draait het om de keuze tussen veiligheid en privacy. De Wiv geeft de AIVD en MIVD, haar militaire evenknie, de mogelijkheid om lokaal via de kabel data af te tappen met als doel het opsporen van terroristen en andere onverlaten. Dat gebeurt via een sleepnetmethode: er wordt ook informatie afgetapt van buren en andere omwonenden. Tegenstanders vinden dit een inbreuk op de privacy. Ze zijn bang dat de overheid deze informatie tegen haar burgers gaat gebruiken. Volgens hen is die bijvangst buitenproportioneel en de maximale bewaartermijn van deze gegevens – drie jaar – veel te lang.

Het kabinet vindt de aanpassing van de Wiv nodig met het oog op de digitalisering en de veiligheid. De bijvangst is volgens de regering gering: van alle gegevens wordt 98 procent direct vernietigd. De rest wordt tegen het licht gehouden. Bertholee: “Vergelijk het met een observatie van een pand. Dan lopen er ook allerlei mensen door het beeld. Pas als iemand naar binnen gaat, wekt dat onze interesse. Blijkt dit de pizzakoerier of de binnenhuisarchitect dan weten wij genoeg.”

Ook de kans op willekeur is volgens hem klein. In de eerste plaats omdat een AIVD daar geen enkele reden toe heeft. In een recent interview met de NRC: “Als ik geopereerd word, dan heeft de chirurg een scherp mes. Ik ga ervan uit dat hij daar de dingen mee doet die hij moet doen. (-) Wij hebben er helemaal geen trek in om in het wilde weg te snijden.”

De tekst loopt hieronder door. 

Sleepwet
Beeld:

Triomfantalisme

Bovendien biedt de wet volgens Bertholee voldoende waarborgen. Eerst beoordelen de veiligheidsdiensten zelf of de middelen het doel heiligen. Daarna gaat het verzoek naar de minister, vervolgens naar een onafhankelijke toetsingscommissie (TIB) en na afloop kijkt de Commissie Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) er nog eens naar. Hooguit zo’n een keer per jaar wil Bertholee dit middel inzetten.

Maar als de AIVD er zo spaarzaam gebruik van gaat maken en er zoveel kritiek is, zijn de verregaande bevoegdheden dan wel nodig, informeerde een van de studenten tijdens de uitzending van College Tour. Temeer omdat Nederland tot nu toe van terreuraanslagen gevrijwaard is gebleven. Ook daarop had het AIVD-hoofd een overtuigend antwoord. Mede dankzij het werk van de veiligheidsdienst zijn er de afgelopen jaren vier terreuraanslagen voorkomen, vertelde hij zonder ook maar een spoortje triomfantalisme. Een nieuwtje dat prompt alle media haalde.

Bertholee kent zijn Pappenheimers. Toen tafeldame Hanneke Groenteman in DWDD ondanks zijn gloedvolle vertoog volhield dat ze tegen de sleepwet blijft en schermde met De Cirkel, de bestseller van Dave Eggers waarin de privacy volledig op de schop gaat, zorgde hij direct voor de juiste nuance. De Cirkel is een fictief bedrijf, een soort Google, Facebook en Twitter ineen en dus geen alwetende overheid. Ook een Bertholee leest boeken.

Pitbull van de publieke omroep

In Radar ging het AIVD-hoofd in de debat met de vice-voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens – nog even en hij moet aan tafel met Amnesty International of Artsen zonder Grenzen. Onderwerp van discussie was onder meer de mogelijkheid die de Wiv biedt om snel ongefilterde informatie uit te wisselen met buitenlandse veiligheidsdiensten.

“Met de trein van Brussel naar Amsterdam of Parijs duurt nog geen twee uur.” Daar had zelfs Antoinette Hertsenberg niet van terug.

Ook dat kan alleen met gegronde redenen en toestemming van de minister, pareerde Bertholee. Met de kanttekening dat de factor tijd hierbij een belangrijke rol kan spelen. Na de aanslagen in Brussel in 2016 werd bij een van de daders een laptop aangetroffen. De Belgische geheime dienst besloot de informatie op de harde schijf van de computer direct ongefilterd met de collega’s in het buitenland te delen. Opdat dezen snel zelf konden kijken of (handlangers van) deze teruggekeerde Syriëgangers bij hen wellicht nog meer van plan waren. Bertholee: “Met de trein van Brussel naar Amsterdam of Parijs duurt nog geen twee uur.”

Daar had zelfs presentatrice Antoinette Hertsenberg, de Pitbull van de publieke omroep, niet van terug.

Onderwerpen