Spring naar de content
bron: ANP/Remko de Waal

Hoe weloverwogen is uw stem?

Er mag weer gestemd worden. Sommigen onder ons zijn vaak opgelucht als ze zeker weten welk vakje aan te kruisen in het stemhokje. Anderen brengen waarschijnlijk overtuigender hun stem uit, maar is dit zelfvertrouwen terecht? Zijn we wel zo goed geïnformeerd als we denken?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Door Postma

Volgens de Amerikaan David Dunning is ons superioriteitsgevoel vaak onterecht. Met verschillende experimenten heeft de hoogleraar psychologie aangetoond dat mensen in staat zijn hun prestaties enorm te overschatten. Ze missen in dit geval de vaardigheden om de eigen kennis op waarde te schatten, stelt Dunning. En laat ons juist in deze tijd met razendsnelle informatiestromen denken dat we sneller de waarheid in pacht hebben. Dunning noemt dit fenomeen het Dunning-Kruger effect.

Egostreling

Volgens hoogleraar sociale psychologie Paul van Lange is deze overschatting pijnlijk voor ons mensen. “We denken heel snel van onszelf dat we genuanceerd en waarheidsgetrouw denken, maar de kans dat we onszelf overschatten is groot.”

Volgens Van Lange heeft dit meerdere oorzaken: “Mensen zien graag van zichzelf dat ze weloverwogen zijn. Het is een vorm van egostreling. Daarnaast weten we wel hoe we ons eigen standpunt vormen, maar hebben we geen inzage in hoezeer anderen dat doen. Daardoor denken mensen al snel dat de mening van de ander minder weloverwogen is.”

Dunning meent dat we ons juist beter wat ongeïnformeerder kunnen voelen. Wie snel denkt alles te weten, staat immers niet meer open voor een andere kant van het verhaal. We laten ons te makkelijk verkeerd informeren en om dat te voorkomen moeten we niet enkel de feiten achterhalen, maar ook onze eigen capaciteit evalueren. Juist dat laatste lijkt lastig. Dunning laat zien dat mensen die bepaalde kennis missen namelijk niet in staat zijn dat te beseffen.

Onze gewoonte om ‘selectief te shoppen’ in het informatieschap speelt daarin een grote rol, stelt Van Lange. “Ik ben ervan overtuigd dat mensen onderschatten hoe selectief zij informatie verkrijgen. Onderzoek laat sowieso zien dat mensen lezen wat overeenkomt met de eigen opinie. Daarnaast hebben mensen ontzettend veel filters door sociale- en traditionele media, vrienden, waar je woont en ga zo maar door.”

Genetisch bepaald

Niet alleen deze filterbubbel en het overschatten van de eigen kennis spelen een rol bij het kiezen voor een politieke partij. Onderzoek van Van Lange en collega’s laat zien dat de politieke voorkeur nauw verbonden is met iemands persoonlijkheid, en dat deze keuze deels erfelijk is. Van Lange: “Dat bij eeneiige tweeling de politieke denkbeelden veel meer op elkaar lijken dan bij twee-eiige tweelingen was echt een eyeopener.”

Toch kan het volgens Van Lange geen kwaad om voor het maken van onze politieke keuze nog een laatste keer de partijprogramma’s door te nemen. Al plaatst hij daar meteen een kanttekening bij. “Als je naar het partijprogramma van de tegengestelde partij kijkt, zal je dat altijd met een gekleurde bril doen,” stelt hij. “De meeste mensen hebben wel een bepaalde politieke richting die redelijk vaststaat. Meer informatie kan wel van invloed zijn op het switchen tussen partijen die dichtbij elkaar staan.”

Het is dus ergens ook wel prettig dat we niet continu over onze (politieke) keuzes twijfelen. We zullen daardoor waarschijnlijk nooit switchen van SP naar SGP – of andersom. Zo vernieuwend zijn deze verkiezing gelukkig niet. Of wel?