7 miljoen kilo gesmolten ijs per seconde, daar valt niet tegenop te flexitariën
Een paar weken geleden ging kletste ik op een terrasje bij met de man die ooit mijn eerste echte vriendje was. Het was gezellig en we keken op de borrelkaart naar de hapjes. Of we alsjeblieft geen vlees konden bestellen, vroeg hij. Hij was uit milieuoverwegingen vegetariër geworden en probeerde milieubewuste keuzes te maken. Als iedereen nou bijvoorbeeld zou kiezen voor een energieleverancier met 100 procent groene stroom, vertelde hij, dan zouden al die individuen die hun steentje bijdragen uiteindelijk een hele berg kunnen verzetten. Een mooie gedachte.
Het verbaasde me. Toen we rond 2010 samen waren, was ik degene van ons met het politieke bewustzijn. Terwijl ik demonstraties afliep tegen bezuinigingen op zorg, onderwijs en de cultuursector keek hij me meewarig aan. Hij wilde eigenlijk vooral wilde zorgen voor zijn directe omgeving. Als het daar goed mee ging, was dat het beste wat hij kon doen. Hij had zichzelf gewoon nooit als een politiek persoon gezien.
Had hij me nu links ingehaald? Ik keek beschaamd naar de gehaktballetjes op de borrelkaart die ik had willen bestellen. Ja, ik zou vegetariër kunnen worden, en alleen nog maar biologische producten kunnen kopen. Ik zou korter kunnen douchen en energieneutraal proberen te leven. Ik zou bij iedere keuze in mijn leven stil kunnen staan bij de gevolgen voor het klimaat.
Maar in plaats van het optimistische, daadkrachtige gevoel dat mijn oud-geliefde ervan kreeg, kreeg ik het er benauwd van. Want als ik dan een verkeerde keus maakte, ben ik dan gelijk fout? Ja, kleine acties van individuen kunnen werken als een olievlek, maar die bijdrage is toch verwaarloosbaar als oliemaatschappijen gewoon hun gang blijven gaan?
Het deed me denken aan die Amerikaanse filmpjes die ik af en toe langs zag komen, waarin de uitvinding van een speciaal soort nagellak die daterape drugs op kunnen sporen worden gepresenteerd als oplossing voor verkrachting. Innovatie, optimisme, betere wereld alom, maar we hebben helemaal geen innovatieve nagellak, weerbaarheidstraining, of andere individuele oplossingen nodig. We hebben het nodig dat mannen ophouden vrouwen te verkrachten.
Sinds deze discussie met mijn ex zag ik ineens overal deze tegenstelling langskomen. Eigen verantwoordelijkheid, ondernemerschap, innovatie, individueel initiatief tonen worden gepresenteerd als een optimistische, mouwen opstroperige oplossing. Vooral bij collectieve maatschappelijke problemen. Problemen die zo groot zijn dat je ze als individu nooit zou kunnen veroorzaken en in je eentje nooit op zou kunnen lossen. Je kunt hooguit zorgen dat je het voor jezelf niet iets beter geregeld hebt dan al die andere sukkels en daardoor rustiger slapen.
Op de column die ik vorige week schreef, over wanbetaling in de freelancesector kreeg ik bijvoorbeeld tientallen reacties. Maar vooral reacties waarin mensen zeiden dat het probleem werd veroorzaakt door andere freelancers, die akkoord gaan met een te laag tarief en zo de markt verpesten. Of door een gebrek aan ondernemerschap mensen die gewoon niet goed onderhandelen. De opdrachtgevers die het werk ontvangen maar weigeren te betalen wat het waard is, werden vrijwel volledig buiten beschouwing gelaten.
Zo ook alle Rachids’s en Nawals wiens sollicitatiebrieven niet eens worden geopend, en die geheel toevallig nooit worden uitgenodigd om een woning te bezichtigen. Dat is ook helemaal geen collectief probleem. Dat is gewoon een kwestie van een individu die zich maar een beetje in moet vechten.
Als het allemaal ons eigen verantwoordelijkheid is en daarmee onze eigen schuld als het niet lukt, houden we de mensen die profijt hebben van onze problemen niet verantwoordelijk. Wie de oplossing voor het klimaatprobleem bij zichzelf legt, stelt geen kritische vragen over de lobby van Shell. Wie vindt dat uitbuiting gewoon een kwestie is van slimmer leren onderhandelen dan die andere sukkels, is niet bezig met een vakbond op te richten. Depolitisering van collectieve maatschappelijke kwesties als milieubeleid, racisme, of sociale zekerheid gebeurt niet toevallig. Het is verdeel en heerspolitiek, waardoor we allemaal minder sterk staan.
De voorpagina van het NRC Handelsblad opende donderdagavond met het nieuws dat Antarctica de afgelopen jaren 7 miljoen kilo ijs per seconde verliest. 7 miljoen. Kilo. Per seconde. Netto. Je kunt wel zelf je natje en je droogje regelen, en blij zijn dat je een betere deal hebt gekregen, je beter in hebt gevochten dan al die andere sukkels in hun slachtofferrol. Maar 7 miljoen kilo per seconde, daar valt niet tegenop te flexitariën.
