Wat is Turkse persvrijheid waard in Duitsland?
Zondagavond verspreidde zich het nieuws dat de Turkse journalist Adil Yigit, gevestigd in Duitsland, het land moet verlaten. Eerder dit jaar werd Yigit de persconferentie van Merkel en Erdogan uitgezet, nadat hij opriep tot ‘vrijheid voor alle Turkse journalisten’. Online ontstond al snel veel onduidelijkheid en verontwaardiging. Betekende dit dat de journalist terug moest naar Turkije? Onder het regime van Erdogan, waarbinnen weinig ruimte is voor kritische pers, zal hij vrijwel zeker worden opgepakt.
Duitsland maakt zich al lange tijd hard voor de veiligheid van journalisten in Turkije. Ook biedt het land onderdak aan verschillende Turkse journalisten die hun eigen land moesten ontvluchten. Het bericht was daarom verrassend. De Duitse immigratiedienst ontkende de uitzetting maandag: er is géén sprake van deportatie naar Turkije. Yigit zelf zegt een brief te hebben ontvangen, waarin staat dat zijn verblijfsvergunning niet wordt verlengd en dat hij voor 22 januari het land moet verlaten. We spraken met Ton Nijhuis, directeur van het Duitsland-instituut, over een politiek heet hangijzer.
Volgens Nijhuis is hier geen sprake van een deportatie. Het gaat om een uitzettingsprocedure die al veel langer speelt. Yigit zou niet langer voldoen aan de voorwaarden om zijn verblijfsvergunning te behouden. Daarom moet hij vrijwillig het land verlaten: waarnaartoe maakt volgens Nijhuis niet uit. “Tot nu toe hadden de ambtenaren die bezig waren met zijn dossier gezegd: ‘dit zijn de officiële regels: we kunnen er niks anders van maken, maar we vinden wel een oplossing voor je’. Nu sturen ze dus toch die brief, maar formeel gezien moeten ze dat ook doen. Yigit heeft het idee dat het allemaal samenhangt met zijn optreden op die persconferentie: dus hij vecht het aan,” aldus Nijhuis.
Een politiek steekspel
Als Yigit niet naar Turkije wordt uitgezet, waarom bracht hij dit nieuws dan naar buiten? Daar kan zomaar eens een doordachte strategie achter zitten, legt Nijhuis uit. “Hij voert politieke druk uit op Duitsland om zijn verblijfstatus permanent te maken. Ambtenaren doen vaak gewoon hun werk, dus hoe kom je onder zo’n procedure uit? Dan zoek je de publiciteit op, kijk maar naar het recente voorbeeld van Lili en Howick. Je creëert een golf van verontwaardiging die de politieke druk enorm ophoogt. Begrijp me niet verkeerd: ik vind dat Yigit gewoon in Duitsland moet blijven, maar inmiddels wordt van een vrij reguliere zaak een politiek steekspel gemaakt.”
Voor haar optreden op de persconferentie kreeg Merkel veel kritiek. Samen met Erdogan keek zij toe hoe Yigit door beveiliging uit de zaal werd verwijderd. Nijhuis: “Merkel moest zichzelf tijdens het staatsbezoek van Erdogan balanceren tussen twee dingen. Aan de ene kant heb je de beschaafde hoffelijkheid waarmee je buitenlandse staatshoofden ontvangt. Aan de andere kant was zij bezig met hun conflicterende ideeën over de rechtstaat en de democratie en probeerde zij afspraken te maken over de uitlevering van een aantal gevangengenomen journalisten met Duitse achtergrond. Wat het voorval met Yigit betreft kan je je afvragen of ze niet te ver was doorgeslagen in haar balancering.” Het staatsbezoek heeft Merkel overigens niet veel opgeleverd. Volgens Nijhuis is één van de Duitse journalisten vrijgelaten, maar inmiddels is er ook alweer een nieuwe journalist gearresteerd.
Wat het voorval met Yigit betreft kan je je afvragen of ze niet te ver was doorgeslagen in haar balancering.
Merkel heeft altijd haar best gedaan om de betrekkingen tussen Duitsland en Turkije stabiel te houden. De twee landen zijn op vele politieke en economische vlakken met elkaar verbonden, dus haar houding is daar een logisch gevolg van volgens Nijhuis. Over haar rol in het verhaal van Yigit zegt hij: “Merkel zal zich niet specifiek uitlaten over deze kwestie: ze heeft nu waarschijnlijk andere zaken aan haar hoofd. Als bondskanselier zal zij zich sowieso niet snel uitlaten over zaken die momenteel juridisch of bureaucratisch onder behandeling zijn. Pas als Yigit echt het land uit zou worden gezet zal ze het publiekelijk benoemen, maar dat moeten we nog maar eens zien.”
De politieke toekomst
Maandagochtend kondigde Merkel aan dat zij zich niet langer verkiesbaar stelt als voorzitter van haar CDU partij. Wie haar opvolger zal worden is nog niet bekend, maar verschillende namen, waaronder voormalig CDU/CSU-fractieleider en Merkel’s politieke rivaal Friedrich Merz, gezondheidsminister Jens Spahn en CDU secretaris-generaal Annegret Kramp-Karrenbauer, doen zich de ronde. Merkel blijft de komende jaren nog wel bondskanselier, een titel waarvan zij tot voorheen altijd heeft gezegd dat deze hand in hand moet gaan met het partijvoorzitterschap. Nijhuis: “Als partijvoorzitter en bondskanselier garandeerde Merkel dat haar partij altijd achter de regering stond. De wissel binnen het partijvoorzitterschap kan betekenen dat er straks iemand zit die heel kritisch is tegenover de regering. Dat zal de politieke rumoer in Duitsland zeker vergroten. In ieder geval is haar beslissing een signaal van Merkel dat ze begrijpt dat er nu wel écht iets moet gebeuren.”
