De echte spijbelaar demonstreert niet mee voor het klimaat
Scholieren die tijdens schooluren demonstreren voor hardere maatregelen tegen de opwarming van de aarde worden gemakshalve ‘spijbelaars’ genoemd. Een benaming die echte spijbelaars van het heden en van voorheen tegen de borst stuit. Spijbelen is namelijk een revolutionaire daad van geldingsdrang, een oorlogsverklaring van de puber aan de wereld met onzichtbare prikkeldraad om hem heen, een individualistische kreet van de jonge mens als in het portret De schreeuw. Spijbelen is het werk van de eenling en zou daarom als term niet misbruikt mogen worden om de massa-actie van de leerlingen mee te duiden.
Als vermaarde spijbelaar van weleer voel ik me de laatste dagen, iedere keer als het woord ‘klimaatspijbelaars’ voorbij komt, verplicht om een en het andere te zeggen over deze materie. Om te beginnen: het is niet voor niets dat het spijbelen op het voortgezet onderwijs begint en daar eindigt. Daar gaat de puber per slot van rekening door de moeilijkste jaren van zijn leven; een tijd waarin de jonge mens begint te beseffen dat eenieder een plek moet zien te veroveren in de wereld. Iedere ochtend, iedere middag die de tiener heeft kunnen spijbelen, zijn dan wat extra uurtjes van bezinning en overdenking voor de jonge ziel.
De spijbelaar verricht een treurige daad van individualisme en zijn illegaliteit is in geen enkel opzicht te vergelijken met de horde leerlingen die in alle vrolijkheid de straat opgaan en in dezelfde vrolijkheid met zijn allen terugkeren naar de muren van het dominante regime.
Het protest van de spijbelaar is allereerst gericht op het systeem dat kinderen ’s ochtends om acht uur in die klaslokalen wil zien. Liever wandelt hij of zij in die uren door de straten van zijn stad. Aangezien rond die tijd alle plekken van vermaak of gesloten of uitgestorven zijn, krijgt de spijbelaar ruim de gelegenheid om na te denken over de nieuwe wereld die zich langzaam openbaart aan zijn prille bewustwording.
Het klopt niet dat spijbelen een daad van luiheid en gemakzucht is. In de wintermaanden bibbert de spijbelaar tot aan zijn piemeltje, hij wordt nat geregend door de zure regen en wacht op de openingstijd van de bibliotheek, zoals daklozen op een kom soep.
Als je het mij vraagt heeft Edvard Munch met zijn ‘Scream’ niemand anders dan de doorgewinterde spijbelaar vereeuwigd. Kijk naar dat portret en zie de tragedie van onze tijd: een door onzekerheid over de toekomst verpulverd gezicht, twee immense kinderogen die ontploffen van intelligentie, grote neusgaten die de lekkerste geuren van deze wereld niet willen missen en de mond die het hartverscheurende kreet van rebellie uitschreeuwt.
De door de wol geverfde spijbelaar schreeuwt het ook dag in dag uit, van binnen, stilletjes… Ondertussen weet hij welke lessen hij niet mag missen, haalt cijfers die net hoog genoeg zijn om over te gaan en verspilt geen uur aan de prietpraat van de doorsnee denkers op school. Hij weet dat ieder evenement, waar zijn klasgenoten enthousiast over zijn, met argusogen bekeken moet worden. Zijn eenzaamheid heeft hem namelijk geleerd dat de waarheid van deze wereld niet verscholen zit in het collectieve denken en doen, maar in de onmogelijke smaak van de lippen van Susanna Hoffs, in de teksten van filosofen die uit angst voor liquidatie tijdens hun leven die teksten niet hebben kunnen publiceren, in de ontluikende volwassenheid die niets anders is dan een veldslag.
Kortom, voor de begenadigde spijbelaar zijn die uren van verzet de beste leerschool en hoort het begrip ‘spijbelen’ niet verward te worden met het grootschalige optreden van scholieren die nu met goedkeuring van ouders en leerkrachten activisme bedrijven.
Voor wie nieuwsgierig is waar de echte spijbelaar dan wel is; de echte spijbelaar staat een paar straten verderop, aanschouwt zijn demonstrerende klasgenootjes, inhaleert de sigarettenrook en wil niets liever dan dat Christopher Nolan met een nieuwe film komt. Want, in deze koude dagen wil de spijbelaar in hart en nieren niets liever dan zijn koude handen warmen in de bioscoopzaal en aan de warmte van de originele ideeën.
