Niet de Zweedse Greta, maar verhalenvertellers gaan de aarde redden
De aarde fungeert inmiddels als een fabriek waar plant, dier, lucht en water omgezet worden in comfort voor de mens. Het is de uitzonderlijk slimme homo sapiens gelukt om alles en iedereen eronder te krijgen. Daarbij is die de natuurwet vergeten dat op het hoogtepunt van uitbuiting en onderdrukking de onderdrukten de hand aan zichzelf slaan; niet omdat ze zo graag dood willen gaan, maar omdat de dood van de slaaf de ultieme straf is voor de slavendrijver. Zwichten doet moeder natuur ook niet, de langzame zelfmoord siert haar. Kan ze nog gered worden? Alleen als echte verhalenvertellers opstaan.
Ik zie het Zweedse tienermeisje Greta Thunberg regelmatig voorbij komen. Laatst zag ik EU-topman Jean-Claude Juncker met een gebogen rug schuldbewust de hand van die boze puber kussen. De hele scène had veel weg van de zondaar die bij een religieuze leider om vergiffenis smeekt. “Jullie zijn verantwoordelijk voor de rotzooi. Daar hebben jullie ons mee opgezadeld,” is de boodschap van deze nieuwe ‘heilige’.
De film Dances with Wolves uit 1990 van Kevin Costner had een soortgelijk effect op mensen. Nog nooit is men zich zodanig bewust geworden van het onrecht dat de Indianen is aangedaan als tijdens het kijken naar die film. Wat Dances with Wolves destijds veroorzaakte, en Greta nu, is mensen confronteren met de zonden die zijn begaan. Alle slechte praktijken van voorheen en van het heden worden dan door iedereen hoofdschuddend afgekeurd. Maar wat moet de eenling? De vuurbal die op ons afkomt is immens en het individu heeft niet meer tot zijn beschikking dan wat speeksel in de mond.
De vernieling van de natuur door de mens is op de langere termijn fataal, we weten dat, maar we weten ook dat dat probleem de capaciteit van iedere goedbedoelende burger ontstijgt. Daarom blijft klimaatactivist Rob Jetten de wereld rondtoeren in het vliegtuig en blijft hij de die vakantiefoto’s delen op Instagram. Daarom ook vertikken de scholieren die voor de redding van het klimaat demonstreren om zelfs op de dag van de protest ergens anders te eten dan bij grootvervuiler Mc Donalds.
Ik geef niemand de schuld in deze. Want, ik weet dat de mensheid alleen in beweging komt als hem een nieuw verhaal wordt aangereikt. Zo stelde Noach de angstige man en vrouw gerust; altijd is er een verlosser die een ark bouwt. Jezus moest op het toneel verschijnen om dezelfde man en vrouw te troosten met het idee dat degene die ons schiep van ons houdt. Door de verhalen van Macbeth en Othello te vertellen leerde Shakespeare ons dat eerzucht en jaloezie tot vernietiging van de ziel leiden. Robinson Crusoe toonde de kracht van het ondernemende, sterke individu. Cervantes verzoende de Europeaan met zijn Don Quichot met het gegeven dat de Middeleeuwen ten einde raakten en zich een nieuwe tijd aandiende. Scenaristen van Hollywood maakten overuren, niet alleen om de Westerse kijkers te vermaken, maar ook om de rest van de wereld te laten wennen aan de moderniteit van dat Westen.
Nu staat de mens en de wereld voor de kwestie van de noodlijdende aarde. De geschiedenis leert ons dat bij zulke kruispunten zich altijd nieuwe verhalenvertellers melden. Maar ze moeten wel snel komen. Want de verhalenvertellers die wij nu tot onze beschikking hebben, zijn niet eens in staat om iets simpels als de bijdrage van Instagram op milieuvervuiling bij de horens te grijpen. Niet alleen Rob Jetten maar miljoenen andere jongeren reizen naar het buitenland met het obsessieve doel om hippe foto’s op hun Instagram-account te zetten. Doen ze dat niet, dan tellen ze niet mee. Wat het huis is voor de man met verzamelwoede, dat is Instagram voor de menselijke ego. En geen verhalenverteller die de pen zodanig kan hanteren dat zulk ordinaire pronkgedrag op een gegeven moment niet meer cool is.
Wat het huis is voor de man met verzamelwoede, dat is Instagram voor de menselijke ego
We kunnen dus niet eens de invloed van Instagram op het klimaat beperken, laat staan dat we een kentering teweeg kunnen brengen in de denkwereld van de met een gerust hart vervuilende Pool, Rus, Chinees, Amerikaan… Denk aan de rivieren in Indonesië die uitpuilen van plastic afval. Geen haar op het hoofd van de Indonesiër die geeft om water, vis en lucht.
Er moet een revolutie in de manier van denken over de relatie tussen mens en natuur verwezenlijkt worden, niet alleen in het Westen, maar in de hele wereld. Om de zoveel tijd belandt de mens in een labyrint, dat weten we. En hij vindt de uitgang weer dankzij het werk van briljante verhalenvertellers. Die weten de mens ervan te overtuigen dat we soms met zijn allen in een enkel verhaal moeten schitteren. De behoefte hieraan is groot, we hebben ze nodig.
