Spring naar de content

De opmerkelijke stap van Ivan Cremer

Vanaf vrijdag 17 mei vindt in Amsterdam voor de zesde keer de tweejaarlijkse beeldententoonstelling Art Zuid plaats. Curatoren Michiel Romeyn en Jhim Lamoree selecteerden voor de beeldenroute 60 nationaal en internationaal vermaarde kunstenaars. Onder hen Ivan Cremer die zijn baan als architect in Los Angeles verruilde voor een kunstenaarsbestaan in Leipzig. HP/De Tijd zocht de jonge kunstenaar op in zijn atelier in de Duitse kunststad en sprak met hem openhartig over zijn opmerkelijke stap, zijn beëindigde carrière als architect, en zijn visie op zijn wonderlijke beelden.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Tom Kellerhuis

Nogal een beslissing om je goedbetaalde baan als veelbelovend architect in Los Angeles op te zeggen en als armlastig kunstenaar in Leipzig aan de slag te gaan.

“Los Angeles is altijd een tijdelijke basis geweest. Toen ik in New York werkte, kreeg ik een heel interessante baan aangeboden in Los Angeles, bij een groot kantoor bij een goed team. Ik was op dat moment volledig klaar met mijn baan in New York, niet met New York zelf, maar ik greep de kans aan. In tegenstelling tot mijn tijd in New York, waar ik minimaal 16 uur per dag, zes dagen per week werkte, had ik meer tijd dat mij de mogelijkheid gaf om een studio te huren en aan mijn eigen beelden te werken die maar in mijn kop bleven schreeuwen, waar ik die jaren geen tijd voor had. In LA kon ik part-time aan de slag en de rest van mijn tijd op mijn eigen werk focussen. Goed betaald, of niet, als je al je tijd niet gebruikt voor hetgeen dat je moet doen, zal je nooit volledig leven. Dat is een les die ik heb geleerd na jarenlang mijn tijd te verspillen voor anderen.”

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

Wat heeft je ertoe bewogen deze voor jouw noodzakelijke stap te zetten?

“Ik had mij aangemeld voor een Art Residency in Leipzig, gezien ik daar goede verhalen over had gehoord en Duitsland mij altijd enorm aansprak. Ik heb vroeger een tijdje in Berlijn gewoond, en had goede verhalen over Leipzig gehoord als stad van de kunst. Op het moment dat ik de mogelijkheid kreeg om een atelier in Leipzig te bemachtigen, heb ik die kans gepakt met het idee dat ik wellicht nooit meer zou terug keren naar de VS. Het was de tijd om mij volledig te focussen op mijn eigen werk. Leipzig was de beste plek.”

Als je al je tijd niet gebruikt voor wat je moet doen, zal je nooit volledig leven. Dat is een les die ik heb geleerd na jarenlang mijn tijd te verspillen voor anderen.

Ook voordat je naar Amerika vertrok en tijdens je verblijf in LA heb ik monumentale beelden van je voorbij zien komen. Was het niet te combineren geweest?

“Nee. Ik heb het vak architectuur toentertijd gekozen om een aantal redenen. De voornaamste reden was omdat het een vak is waar je mee creëert. Mijn grootvader, Karel Sijmons, is altijd een grote inspiratie voor mij geweest en het was een geweldige architect. Een echte modernist. Een van de weinigen in Nederland. Hij was voor mij een bouwmeester, niet wetende dat tijden zijn veranderd en het vak te weinig vrijheden voor mij heeft in de praktijk. Daarnaast bemoeit iedereen zich met je werk en worden beslissingen geleid door geld aan de ene kant, en de bouwwetten aan de andere kant. Architecten moeten vaak compromissen sluiten. Dat is niet mijn sterkste punt. Maar de voornaamste reden is dat je als architect te ver af staat van het materiaal. Ik wil de stof ruiken, het geluid van de hamer die het staal raakt en het lawaai van zaagmachines horen. Ik wil weten wat het materiaal aankan, of niet aankan. En ik wil niemand om mij heen die vertelt hoe en wat. Dat kan alleen als beeldhouwer.”

Ivan Cremer geeft aanwijzingen bij de constructie van zijn beelden langs de route

Of was je LA soms zat en ben je blij dat je weer terug in Europa bent?

“Ik heb een geweldige tijd in LA gehad, veel heel goede vrienden gemaakt en prachtige tijden in de woestijn en aan de ruwe kust beleefd. Veel levenservaring opgedaan, maar hoe langer ik in Amerika was, hoe meer ik terug verlangde naar de ziel van Europa met al haar verschillen, gebruiken en geschiedenis. Amerika is het tegenovergestelde, een jong en energiek land, wat geweldig is op een heel ander vlak. Europa staat dichter bij mijn gevoel. Europa, en in het bijzonder Duitsland,  heeft een oude, wijze ziel waarvan ik veel kan leren.”

Ik heb gezien – respect, respect – hoe eenvoudig jij in Leipzig nu zelfverkozen woont. Is het dat allemaal waard?

“Ik had een goede baan, genoeg geld om lekker te leven. Maar als je niet bezig bent met iets dat je niet volledig in de greep heeft, is het leven waardeloos. Ik had wat geld gespaard waarmee ik tijd heb kunnen kopen, en een atelier en een kamer in een mooi vervallen huis kon huren. De kamer kwam op de laatste plaats gezien ik mijn tijd vooral in de studio doorbreng. Leipzig is een lekkere stad. En voor mij de plek om mijn droom te verwezenlijken. Leipzig, en Duitsland in het algemeen, is een plek die openstaat voor kunst. Er wordt ook heel serieus gekeken naar werk van kunstenaars. Door de zware geschiedenis is het een land met een diepe ziel dat beklemmend, maar daarom ook inspirerend en bevrijdend werkt.”

Architecten moeten vaak compromissen sluiten. Dat is niet mijn sterkste punt.

Vader Jan woonde toen hij op de kunstacademie zat in Arnhem in een souterrain. Hij schreef er op de muur: ‘Kunst is hongeren’. Dat vindt hij nog steeds. Hoe waar is die uitspraak voor jou en hoe ga je daarmee om?

“Prachtige uitspraak. Ik denk dat die waar is, en het kaft van het koren scheidt. Ik leef in een andere tijd onder andere omstandigheden. Ik ben zo bevoorrecht dat ik nooit fysieke honger heb gekend, maar ik heb wel in voor mij creatieve en vaak intellectuele armoede geleefd. Wat dat betreft heb ik honger geleden in de praktijk van architectuur zoals ik die heb meegemaakt.

Jan heeft zijn sporen in de kunstwereld verdiend. Heb je last van zo’n beroemde vader?

“Ik heb er nooit moeite mee gehad, maar het heeft onbewust wel invloed gehad op een aantal van mijn beslissingen of besluiten die gemaakt zijn door anderen om die reden. Ik heb bijvoorbeeld op verschillende kunstacademies rondgekeken, maar vond dat weinig inspirerend toentertijd en met een vader die een groot kunstenaar is zal ik altijd het zoontje van blijven dacht ik. Dus heb ik voor architectuur gekozen. Ik had het niet anders gedaan als je het mij nu weer vraagt.”

 Heb je veel van hem geleerd?

“Slechts de belangrijkste dingen in het leven. Mijn vader is mijn beste vriend en grote inspiratie. Het belangrijkste wat ik geleerd heb is dat hij van zijn werk zijn leven heeft gemaakt door zijn eigen intuïtie te volgen en nooit en te nimmer een compromis te sluiten. Dat je je weg zelf moet construeren in plaats van de gebaande paden te bewandelen. Dat opgeven niet bestaat.”

“Schilderen is oorlog,” riep Jan ooit. “Olieverfschilderen is een doek aanvallen. Dat is durf. Dat is de materie beheersen. Nu wordt er vaak voor de makkelijke oplossing gekozen. Als je naar een expositie gaat kijken van pas afgestudeerde studenten van de Rijksacademie, dan zitten er tussen die honderd studenten misschien twee van wie je zegt: dat zou wel eens iets kunnen worden. Bij de rest ontbreekt de spanning.”

“In mijn ogen is een echte kunstenaar niet bezig met het maken van kunst, maar valt zijn/haar werk onder de noemer kunst bij gebrek aan een alternatieve benaming. Belangrijk is dat het werk voortkomt uit de innerlijke drang om het te maken. Maar goed, dat is mijn mening en daar probeer ik zo dichtbij als mogelijk te blijven. Ik hoop dat het te zien is in mijn werk.”

Birth of Apollo, Ivan Cremer

Waanzinnig hoe je uit sloophout en andere gevonden materialen zulk krachtig en elegant werk – Dancers from Oblivion – kunt maken. Enig idee waar dat talent vandaan komt?

“Dankjewel. Ik weet niet waar ik ‘het talent’ vandaan heb. Ik denk dat talent voortkomt uit inspiratie en wilskracht. Voordat ik kon lopen sloeg ik al spijkers in planken en bouwde ik dingen die ik wilde hebben. Natuurlijk leek het resultaat vaak nergens op. Ik ben bijvoorbeeld gitaar gaan spelen omdat ik het een mooi instrument vond, toen heb ik er een gemaakt. Het is meer een kunstwerk dan een gitaar, het had wel snaren, maar daar is alles mee gezegd. Talent voor het spelen van gitaar had ik niet.

“Ik weet niet waarom ik van kleins af aan al gegrepen was door de kracht van het maken, ik weet wel dat het gevoed is door mijn grootouders. Ze kenden alle kunstenaars uit Parijs. Hun huis stond vol met beelden en aan elke wand hing wel een schilderij. Elk kunstwerk had een roemrijk verhaal over hoe dat daar gekomen was. Daarbij hadden ze een hechte relatie en avontuurlijke verhalen over elke kunstenaar waarvan ze een werk hadden. Zij hebben mij een leven laten zien, waarvan ik me, na zelf eerst wat levenservaring te hebben opgedaan, de onschatbare waarde van begon te realiseren. De foto van Etienne Martin, een Parijse beeldhouwer, in zijn atelier tussen kettingen en touwen, die ik op de fotowand van mijn grootmoeder zag, is bijvoorbeeld een detail van mijn droom. Zo heb ik er nog duizenden.”

“Mijn doel is om het leven door middel van methode en materiaal op zijn meest primitieve manier te onderzoeken,” schrijf je in het voorwoord van Dancers from Oblivion. Verklaar je nader.

“Eindelijk een goede vraag, Wat mij altijd heeft geïnteresseerd, en wat voor mij het verschil maakt tussen kunst en design, is het proces waarin het ontstaat. Als ontwerper kan ik alles maken en bedenken. Maar ik ben geïnteresseerd in de dingen die ontstaan. Ik heb een idee waar ik naartoe ga met een beeld, ik heb een idee over de materialen die ik ga gebruiken, maar ik heb geen idee over het uiteindelijke resultaat, het proces baseer ik op mijn ogen en gevoel en elke stap in het maakproces geeft mij weer een andere richting. Ik vind ook dat een kunstenaar zelf zijn werk moet maken. Tegenwoordig zijn de grootste kunstenaars meer ontwerpbureaus dan kunstenaars, en laten hun werk geheel uitvoeren door derden. Dan had ik net zo goed architect kunnen blijven. Ik ben van mening dat als een kunstenaar zelf zijn werk maakt er een intrinsieke energie in komt te zitten. Mits de intenties van de maker oprecht zijn. Het resultaat hangt af van het gereedschap en het materiaal dat ik voorhanden heb. Hoe het samenkomt, kan ik je niet precies vertellen. Elk beeld is slechts een ijkpunt voor het volgende.”

Is het feit dat je met gevonden sloopmaterialen werkt, ook niet geboren uit noodzaak en geldgebrek?

“Het heeft meer te maken met de materialen zelf. Toen ik in Leipzig kwam vanuit LA, landde ik weer in de bakermat van de geschiedenis. De serie Dancers from Oblivion is als het ware ontstaan in Leipzig en is een reactie op de plaats en op mijzelf. Ik ben altijd gefascineerd geweest door ruwe bouwmaterialen. En Leipzig is een plek , al decennialang, in opbouw. Rond mijn atelier lagen bergen van beton, stukken verbrand hout en verroest staal. Al deze materialen, afkomstig uit eens trotse gebouwen, hebben meer van de plek gezien dan ik. Het zijn als het ware stille getuigen. Ik breng ze slechts in een andere volgorde weer bij elkaar. Daarnaast, terugkijkend, was het voor mij een nieuw begin. Dancers from Oblivion was de eerste serie die ik heb gemaakt nadat ik de architectuur volledig achter mij had gelaten en heb met de restanten van mijn oude bestaan een nieuw leven opgebouwd.”

Ik denk dat talent voortkomt uit inspiratie en wilskracht. Voordat ik kon lopen sloeg ik al spijkers in planken en bouwde ik dingen die ik wilde hebben.

Je hebt architectuur in Delft gestudeerd. Ik neem aan dat de studie goed van pas komt bij bijvoorbeeld het maken en de maatvoering van je beelden. Ik meen de invloed zelfs te kunnen zien in je werk. Maar is dat ook zo?

“Ik heb de praktijk van de architectuur verlaten omdat er niet genoeg vrijheid en directe verbintenis met het materiaal was. Architectuur zelf, en met name de academische wereld van de architectuur, die vol filosofie en experiment zit, is een onuitputbare bron van kennis en inspiratie. Mijn opleiding was zeer vrij en ik heb er geleerd na te denken en ben er in aanraking gekomen met talloze materialen en concepten. Er was een gigantische maquette-hal, waar ik vaak te vinden was. Er hing een heerlijke sfeer en ik vond er mijn eigen weg.”

Dan zijn die zware studie en je jarenlange carrière als architect dus niet helemaal voor niets geweest?

“Integendeel. Ik kan geen betere basis voor mezelf bedenken.”

Je schreef me een poosje terug dat je erg gelukkig bent met ‘de move back to Europe’, en dat je nu doet wat je eigenlijk altijd al hebt willen doen. Mogen we dus stellen dat je je vanaf nu definitief als kunstenaar hebt gevestigd?

“Absoluut. En de vestigingsplaats is tevens secundair.  Ik ben vooral blij dat ik ervoor heb gezorgd dat ik al mijn tijd kan gebruiken voor mijn eigen werk, en dat ik mijzelf daar nu mee in stand kan houden. Ik ga al tijden weer naar bed met ideeën die ik de volgende dag in mijn atelier ga uitvoeren. En ik zal ervoor zorgen dat ik dat voor altijd kan blijven doen.”

De zesde editie van het tweejaarlijkse Art Zuid vindt plaats van 17 mei tot en met 15 september 2019. De Amsterdam Sculptuur Biënnale presenteert een belevingstentoonstelling met meer dan zestig kunstwerken op de 2,5 km lange route. Het hart van de tentoonstelling ligt in Berlage’s monumentale Plan Zuid met de lommerrijke Apollolaan en Minervalaan. Hier zijn in de groene ruimte theatrale opstellingen te zien van moderne en hedendaagse figuratieve beelden. Deze worden afgewisseld met interactieve ruimtelijke installaties. Op Art Zuid zal werk te zien zijn van internationaal vermaarde kunstenaars als wel jonge kunstenaars. Voor de lijst van deelnemende kunstenaars en meer info, surf naar: www.artzuid.nl