Van de vijf verplichte islamitische ‘zuilen’ wordt meedoen aan de ramadan het trouwst nageleefd, blijkt uit cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Meer nog dan er dagelijks of wekelijks wordt gebeden, participeren moslims trouw aan de maand van abstinentie waarin er tussen zonsopkomst en zonsondergang niet gerookt, gevreeën, gedronken of gegeten mag worden.

Ook niet-religieus vasten wordt almaar populairder: naast diverse variaties ‘sapvasten’ is onderbroken vasten (of: intermittent fasting) een trend waar mensen zich vol overgave aan toewijden. Het dieet, waar onder andere ‘iceman’ Wim Hof, Hugh Jackman en Beyoncé bij zweren, is ondertussen al talloze keren onderzocht, met de mondiale obesitasepidemie hijgend in de wetenschappelijke nek. Hoewel langetermijnresultaten nog uitblijven en niet elk proefdierkundig onderzoek één op één te betrekken is op de mens, lijkt onderbroken vasten wetenschappelijk gezien concrete gezondheidsvoordelen te hebben.

Het dieet speelt in op hoe wij ‘vroeger’, als natuurmens, ons voedsel aten: met intervallen. Soms was er een succesvolle jacht, soms niet. Snackautomaten en Albert Heijn to go’s hebben ons verwend en ons metabolisme gecorrumpeerd, is het idee. Daarom eet je met intermittent fasting bijvoorbeeld drie dagen in de week (bijna) niet. Of je eet met tijdsintervallen en onthoud jezelf dagelijks bijvoorbeeld zestien uur lang van voedsel –  afhankelijk van welke variant van onderbroken vasten je kiest. Vergeten te ontbijten? Met een beetje creativiteit ben je bezig aan een vast.

De ramadan kent naast het religieuze aspect ook nog een sterke sociale drijfveer: samen reflecteren, bezinnen en uiteindelijk vieren. Zo ook bij het Joodse en Katholieke vasten. Maar wat is precies de charme van jezelf drie dagen per week uithongeren zonder deze drijfveren? Waarom vasten we überhaupt? Om af te vallen? We praten met internist-hoogleraar diabetologie Hanno Pijl van het Leidsch Universitair Medisch Centrum.

“De meeste mensen, maar dit is anekdotisch hoor, zeggen dat ze na een dag of drie vasten kraakhelder zijn tussen de oren”, vertelt Pijl. Dat is al één ding ten faveure van vasten. De hoogleraar vast zelf ook: “Ik sla hele perioden mijn ontbijt over en vast dan zo’n zestien uur per dag. En eens per twee maanden eet ik vier dagen lang alleen maar groenten.” Hoe dat voelt? “Goed. Maar je hebt wel wat honger, zeker de eerste paar dagen. Dus je moet even doorzetten.” Hij doet het, samen met zijn vrouw, om zo gezond mogelijk te blijven.

“We zijn als mensen gemaakt om perioden van verminderde voedselinname te overleven, want we hebben nog helemaal niet zo lang een gestroomlijnde agricultuur”, legt hij uit. “Wanneer je eet, ziet een lichaamscel dat als een signaal om zich te vermenigvuldigen en te groeien. Eet je niet, dan switchen je cellen naar een andere modus. Een cel gaat zich dan focussen op zichzelf beschermen. Niet alleen tegen de stress van een energietekort, maar ook tegen allerlei andere gevaren zoals  giftige stoffen, straling, overmatige warmte, et cetera. Een cel kan niet tegelijkertijd groeien en verdedigen, het is of-of.”

“Daarnaast gaan je cellen zich meer richten op opgebouwde afvalstoffen het lichaam uit werken, waar ze zich normaal niet mee bezig houden in de groei-modus. Te lang vasten is natuurlijk niet goed, dat overleef je niet, maar met korte intervallen is het alleen maar gezond”, concludeert hij. Het vastendieet belooft niet alleen vetverbranding en snel afvallen, maar ook een toename aan energie, scherpere zintuigen en zelfs een langer leven, zoals weerspiegeld wordt in de titel van het recent verschenen boek ‘Het langlevendieet’. Het is de Nederlandse vertaling van Valter Longo’s populaire The Longevity Diet.

En de nadelen? “Je kunt hoofdpijn krijgen, een beetje licht worden in je hoofd of je wat slapjes voelen”, aldus Pijl. “Maar het heeft zeker geen ernstige consequenties.” Ook krijg je het wat sneller koud en kan je adem gaan ruiken, van alle afvalstoffen die verbrand worden tijdens het vasten. Je zintuigen gaan, zo zegt men, bovendien op scherp staan, waardoor je smaken en geuren veel intenser beleeft. Alsof je lichaam haar voelsprieten spitst en zich klaarmaakt voor de jacht. Die intense geurbeleving is wel weer een jammerlijke combinatie met de onplezierige orale Luft.

Voor veel mensen, waaronder Volkskrantredacteurs Corinne van Duin en Maarten Keulemans, klonk vasten als een simpele cheat in de eindeloze warboel aan dieetmogelijkheden. Uiteindelijk gaat het om een leefpatroon aanpassen, en dat is lastig volhouden. In Keulemans’ stuk was dan ook een noemenswaardig citaat van de Schotse voedingsdeskundige Alex Johnstone te lezen: “Het concept van onderbroken vasten is simpel, en dat maakt het makkelijk na te leven.” Vasten is simpeler dan calorieën tellen en dáárom doen we het. De aard van de mens is toch uiteindelijk lui.