Welkom in de digi-dystopie

Sinds de coronacrisis speelt het leven van velen zich grotendeels online af. Daardoor zijn de nadelen van digitalisering zichtbaarder geworden. Ondertussen gebruiken de overheid en het bedrijfsleven steeds vaker digitale middelen om gedrag te beïnvloeden. Hoe wenselijk is dat eigenlijk? Is privacy straks alleen nog voor de rijken? ‘De Stasi in de DDR had nog geen tien procent van de informatie die Google over ons heeft.’

Gepubliceerd op: 21/02 | 2021 Geplaatst in de volgende categorieën:

• Leven

door Bina Ayar

• E-mail
• Twitter
• Facebook
• LinkedIn

Komiek Jerry Seinfeld merkte het al in de jaren negentig op. In de toekomst bestaat er geen gedoe meer over modeflaters, want in elke film over de toekomst draagt iedereen hetzelfde grijze ruimtepak met daaronder dezelfde laarzen. Een beeldende grap over hoe eenvormigheid onze eindbestemming lijkt te zijn. Zelden zijn toekomstvisies in films of andere kunstuitingen veelkleurig, of erg opbeurend. In zijn essay ‘Digitalisering, gedragsbeïnvloeding en overheid’ refereert professor Wijnand IJsselsteijn naar de film Minority Report met Tom Cruise. De film uit 2002, gebaseerd op de novelle van Philip K. Dick, verhaalt over het jaar 2054, waarin mensen voortdurend door biometrische sensoren worden gescand en hun gedrag in de gaten wordt gehouden. Zo kan de overheid ‘misdadigers’, nog voordat ze iets verkeerd hebben gedaan, arresteren en criminaliteit tot nul reduceren. 

IJsselsteijn, hoogleraar mens- en techniekinteractie aan de Technische Universiteit Eindhoven, is overtuigd van de goede intenties van de Nederlandse overheid – ‘Noem me maar naïef’ –, maar ziet ‘zonder kritische reflectie’ ook risico’s in gedragsbeïnvloeding, zeker wanneer geavanceerde technologie daarbij komt kijken. “Het Chinese sociaal-kredietsysteem is een voorbeeld van hoe intensieve surveillancetechnologie verkeerd uitpakt. Technologie wordt daarin ingezet voor volledige uniformiteit in gedrag en denken, en voor het onderdrukken van culturele, intellectuele en politieke veelvormigheid.”