Ik heb lang geleden een baantje bij enkele goed bekeken televisiezenders gehad. Op enig moment werd ik – toen men door alle namen heen was – zelfs verkozen tot Omroepman van het Jaar. De omroep was dan ook m’n leven in die dagen, al heb ik de échte top natuurlijk nooit bereikt. 

Mijn leven als ‘omroepman’ speelde zich immers noodgedwongen af in de schaduw van die ene, andere, allergrootste, omroepman van het jaar, nee van vele jaren, misschien wel van de eeuw, de vorige én deze: John de Mol.

Vanuit een garagebox ergens in Hilversum bouwde hij aan een imperium dat zijn weerga in dit land – en ver daarbuiten – niet kent. Een prestatie van wereldformaat die De Mol dan ook tot een dominante wereldspeler gemaakt heeft op het gebied van zelfbedachte televisieprogramma’s, waarvan de format-rechten honderden miljoenen waard zijn.

Zo werd John de Mol uiteindelijk één van de eerste mediamiljardairs van het land. Met al die roem en dat geld kwam ook macht. Véél macht. Jaar in, jaar uit, prijkte de naam van John de Mol bovenaan in alle overzichtjes van de ‘machtige mediamannen’ in Hilversum. 

Onder de eerste plaats wisselden vele ijverige en ijdele mediabaasjes stuivertje, maar jaar in jaar uit stond John de Mol ongenaakbaar aan de top. Het is het verhaal van Piet Hein in de media. Een ongekende en ongeëvenaarde Nederlandse successtory.

Het is het verhaal van Piet Hein in de media. Een ongekende en ongeëvenaarde Nederlandse successtory

Ik vertel niks nieuws.

En met de miljardenvloot kwam ook een specifieke uitdaging op het pad van John de Mol. Op persoonlijk vlak (al zal hij het zelf nooit zo gezien hebben) moest hij de vraag beantwoorden hoe om te gaan met de enorme macht die hem in medialand ten deel is gevallen.

En op zakelijk vlak diende zich de uitdaging aan, wat te doen met de miljarden euro’s die De Mol plots op z’n bankrekening had staan? Een 4 met 9 nullen (4.000.000.000) moet het ongeveer zijn geweest. Duizelingwekkend. 

De eerste vraag heeft John de Mol vermoedelijk nooit beantwoord. Het moet vanzelfsprekend voor hem zijn geweest dat door zijn medewerkers over hem slechts werd gesproken als ‘John’, maar dan louter met hoofdletters, JOHN, dus. 

Adoratie en gebrek aan tegenspraak waren, zo weet iedereen in Hilversum en ver daarbuiten, een logisch gevolg. En zonder checks and balances die in de normale wereld veel ellende voorkomen, liggen rampscenario’s altijd op de loer. What comes up must go down.

En zonder checks and balances die in de normale wereld veel ellende voorkomen, liggen rampscenario’s altijd op de loer. What comes up must go down

Toen Tim Hofman de grootste omroepman aller tijden confronteerde met ernstige misstanden bij zijn paradepaardje The Voice, kon JOHN zich dan ook moeilijk voorstellen dat er vrouwelijke slachtoffers waren van seksueel wangedrag van vooraanstaande leden van zijn entourage, die bang waren om het hem te vertellen. 

We hebben zoveel loketten voor deze mensen, verzuchtte De Mol vol onbegrip. Hij machtig? Zijn zwager machtig? Nee, dat ging er bij hem niet in. 

En zo bracht de macht die hij verwierf als gevolg van alle megasuccessen niet alleen The Voice in de problemen, maar dreigt de naam De Mol (Talpa in goed Latijn) inmiddels synoniem te worden voor de val, die altijd volgt na de hoogmoed.

Het tweede probleem vormde – zoals gezegd – de miljarden op de bank. Wat doe je als televisieproducent, goed in het bedenken van programma’s met zoveel geld? John de Mol besloot dat hij een televisiezender nodig had om zijn programma’s uit te zenden. Het werd SBS. 

Wat hij onderschatte is dat het programmeren van een succesvolle televisiezender een ander ‘ritme’ kent dan het bedenken van succesvolle programma’s. Het laatste is creatief en snel, het eerste strategisch, een kwestie van lange adem. 

Kijkers sluiten een zender in hun hart als iedere dag op elk tijdstip een zorgvuldige opgebouwde belofte wordt waargemaakt.

Dat heeft niks te maken met de creatieve hit and run waar De Mol als televisieproducent groot mee was geworden, maar met de saaie wereld van analyses en cijfers, kijkersprofielen en misschien wel het allerbelangrijkst: terugkerende waarden en normen, die de leidraad moeten vormen voor alle beslissingen.

Een televisiezender vormt samen met z’n kijkers een waardengemeenschap. Een samenwerking tussen vraag en aanbod gebaseerd op gedeelde en steeds weer terugkerende waarden. En dat laatste lijkt John de Mol tot op de dag van vandaag minder goed begrepen te hebben. 

Een televisiezender vormt samen met z’n kijkers een waardengemeenschap. Een samenwerking tussen vraag en aanbod gebaseerd op gedeelde en steeds weer terugkerende waarden. En dat laatste lijkt John de Mol tot op de dag van vandaag minder goed begrepen te hebben

De mensen om hem heen misschien wel, maar wie zijn zij om hem hard en direct tegen te spreken als hij per se wil dat zijn zoon een dagelijkse talkshow krijgt? Ook al past deze keuze minder goed bij de belofte die de zender op het niveau van de gedeelde waarden wil doen aan de kijkers. Johns wil is altijd wet. 

In een notendop vormt bovenstaande de verklaring voor het feit dat John de Mol de beste televisieproducent is die het land ooit heeft gekend, maar tegelijkertijd ook kan worden gezien als een miljardair die geen verstand heeft van televisie. Zenders dan. Het feit dat je zo goed bent in het één, zorgt er wellicht juist voor dat je minder presteert in iets anders.

En zo kan het dat SBS onder leiding van John de Mol een vooralsnog weinig geslaagde televisiezender is met weliswaar soms goede programma’s. Eén van die programma is Vandaag Inside. Of zoals mijn vriendin altijd zegt: ‘Linda voor mannen’.

Waar SBS een brede familiezender wil zijn (voor jong en oud een goed gevoel) programmeert men dagelijks rond de klok van half tien het live-verslag vanuit een willekeurige voetbalkleedkamer, waar door Johan Derksen, René van der Gijp en Wilfred Genee vermakelijke gesprekken worden gevoerd over hun core interesse, voetbal. 

De drie balanceren daarbij altijd op de rand. En soms gaan ze er overheen, zoals het geval is in iedere kleedkamer.

‘Locker room banter’ zo noemde de Amerikaanse president Donald Trump zijn heimelijk opgenomen uitspraak dat hij vrouwen straffeloos in hun kruis greep (‘Grab them by the pussy’) niet voor niets. Kleedkamerpraat.

‘Locker room banter’ zo noemde de Amerikaanse president Trump zijn heimelijk opgenomen uitspraak dat hij vrouwen straffeloos in hun kruis greep (‘Grab them by the pussy‘) niet voor niets. Kleedkamerpraat

Je hoeft geen grootmeester te zijn in het programmeren van televisiezenders om te begrijpen dat een live-uitzending vanuit de kleedkamer waar op denigrerende en platte wijze over vrouwen, homo’s en zwarte mensen wordt gesproken in z’n soort een goed bekeken programma kan zijn, maar dat het op gespannen voet staat met de waardengemeenschap die een familiezender als geheel wil vormen voor alle kijkers.  

Toen Derksen samen met Van der Gijp en Genee door John de Mol werden verleid om in hun kleedkamer niet alleen over voetbal te praten maar voortaan ook dagelijks op primetime over politiek en alles wat het leven van mensen raakt in het algemeen, moest het dan ook wel fout gaan. 

En omdat John de Mol programma’s beoordeelt als programma’s en niet als bouwstenen van een waardengemeenschap zag hij niet welke ramp zich zou gaan voltrekken. Zeker niet omdat het illustere drietal slechts wordt afgerekend op kijkcijfers en een dagelijks kleedkamerverslag toch écht moeilijker is dan twee keer per week. 

Om het interessant te houden dient de primetime kleedkamer onvoorspelbaar te zijn. En dus is er altijd de behoefte aan het nemen van de volgende overtreffende trap op weg naar ophef, een woord dat tegenwoordig standaard is voorzien van een hashtag.

En zo werd de hele SBS-waardengemeenschap getuige van de misbruikbekentenis van Johan Derksen. Een man op leeftijd die graag vertelt over zijn hoogte- en dieptepunten, of ‘jeugdzondes’, zoals hij die laatste zelf ook wel eufemistisch noemt.

In dit geval vertelde hij zich te schamen voor een gebeurtenis uit zijn leven als jonge stervoetballer van FC Veendam. Samen met de toenmalige keeper tikte Derksen twee willige deernes op de kop en belandde het viertal in de woning van één van de vrouwen. 

Drank gooide roet in het eten en de beoogde romantische uitwisseling verwerd tot een kotsfestijn waarbij Derksen naar eigen zeggen werd voorzien van een laag braaksel.

De naakte vrouw lag na deze ongeplande daad bewusteloos op de bank, waarna Derksen en zijn collega een in de kamer aanwezige kaars pakten en deze volgens Derksen – geheel in de traditie van de kleedkamer – in de vagina van de vrouw penetreerden.

Om het verhaal kracht bij te zetten maakte Johan de schuifbeweging van de kaars met zijn hand. Ze hadden ervoor in de gevangenis kunnen belanden, zo kraaide hij.

Om het verhaal kracht bij te zetten maakte Johan de schuifbeweging van de kaars met zijn hand. Ze hadden ervoor in de gevangenis kunnen belanden zo kraaide hij

Dit alles onder luid gejuich van Gijp, die zich afvroeg wat er zou zijn gebeurd als er een honkbalknuppel in de kamer had gestaan in plaats van een kaars. Kleedkamerpraat van de ergste soort, omdat Derksen zojuist een als ‘jeugdzonde’ verpakte misdaad had onthuld en Gijp daar alleen maar om kon lachen.

Genee benadrukte slechts dat er sprake was van ‘consent’ omdat hij wel aanvoelde dat dit geen alledaagse ontboezeming was, zelfs niet in de gemiddelde kleedkamer. Dat de bewusteloze vrouw wilsonbekwaam was, ontging hem daarbij kennelijk in the heat of the moment.

Gevolg: #ophef #verontwaardiging #onbegrip #Derksenmoetweg en alle andere hashtags die hier terecht bij kunnen worden bedacht. Vooral vrouwen waren bozer dan boos. Maar ook mannen spraken hun afschuw uit over de ‘verkrachting’ door Derksen met een kaars. 

De kleedkamer bereikte Mariëtte Hamer, regeringscommissaris voor grensoverschrijdend seksueel gedrag, die haar afschuw over de ‘anekdote’ uitsprak en daarmee haalde de kwestie ook het NOS Journaal. De kleedkamer was nationaal nieuws geworden.

Een woordvoerder van Talpa, het bedrijf van John de Mol dat verantwoordelijk is voor het in stand houden van de waardengemeenschap die men wil zijn, maar ook voor de kleedkamer van Johan Derksen, reageerde met een zin waarin het woord ‘geschrokken’ voorkwam en liet weten op de kortst mogelijke termijn een gesprek met Derksen te zullen voeren.

In de snelle wereld van John de Mol vond dit gesprek in ieder geval niet de volgende dag plaats en dus mocht Johan Derksen, geflankeerd door een dit keer somber ogende Van der Gijp, zijn verhaal – opnieuw op primetime bij familiezender SBS – back peddelen. 

Hij bood geen excuses aan, want het was de tijdgeest van toen die zijn gedrag legitimeerde. En die kaars? Die was niet ‘in’ de vrouw gestoken zoals hij de vorige avond beweerde, maar tussen haar benen geplaatst. Voor veel fans van de kleedkamer was de kous daarmee af, zo bleek op Twitter.

Maar een andere groep kijkers, waaronder veel prominente – en minder prominente – vrouwen én mannen is van mening dat Derksen van de buis moet. Er is geen plaats meer voor zijn #kleedkamerbullshit op televisie.

Er is geen plaats meer voor zijn #kleedkamerbullshit op televisie

Minder intelligente analisten zien dit als bewijs van een doorgeslagen cancelcultuur die ons land teistert. Of als een persoonlijke afrekening met Johan, wiens eerlijkheid juist bewondering verdient. Het is allemaal heel onheus.

Er is echter maar één iemand die zijn knopen nu moet tellen en dat is John de Mol. Want dit gaat al lang niet meer over de kleedkamer en de vraag of die al dan niet op televisie ‘moet kunnen’.

Zijn televisiebedrijf staat op het spel en daarmee zijn legacy als de allergrootste die we ooit hebben gekend in omroepend Nederland. De door De Mol zo vurig gewenste fusie met het degelijke familiebedrijf RTL lijkt onmogelijk als hij de waardengemeenschap die zijn zender is niet beschermt en synchroniseert met die van RTL.

De kleedkamer past daar écht niet bij, waarmee de vraag of Derksen wel of niet kan blijven al lang niet meer over de man uit Grolloo gaat, maar over de vraag wie John de Mol wil zijn als leider van een gemeenschap van waarden en normen, die een noodzakelijke randvoorwaarde vormt voor een succesvol zenderbedrijf.

Het is nu aan JOHN en niemand anders. En nee, dat is niet alleen een morele keuze, dit gaat ook over geld, véél geld.