Albanië: Oom Enver is in de kelder

Jan Kuitenbrouwer las Lea Ypi's boek Vrij, opgroeien aan het einde van de geschiedenis en bezocht de plaats van handeling, Albanië. Waar het communisme voortleeft als ongevaarlijk, nostalgisch ideaal.

Gepubliceerd op: 01/11 | 2023 Geplaatst in de volgende categorieën:

• Column

door Jan Kuitenbrouwer

• E-mail
• Twitter
• Facebook
• LinkedIn

Terwijl wij soms met medewerking, soms met tegenwerking van de wind op Albanië af zeilen lees ik de jeugdherinneringen van Lea Ipy. Zij was 13 toen Albanië in 1992 bevrijd werd van het communisme, nu is zij 44, woont in Londen en is hoogleraar Politieke Filosofie. Die memoires, Vrij, opgroeien aan het einde van de geschiedenis, zijn een bestseller. Komende vrijdag geeft zij in Groningen de Van der Leeuw-lezing.

Vrij is een genot om te lezen. Ipy schrijft lening en lichtvoetig, met achteloze wendingen, alsof ze overstag gaat in een Optimistje. De sfeer is aanvankelijk zo licht omdat haar ouders hun kinderen zoveel mogelijk afschermden van de gruwel van het communistische regime onder leiding van Enver Hoxha, die niemand zo bewonderde als Jozef Stalin, zijn rolmodel. Hoxha’s bewind is een catalogus van wreedheden. Van de zeven oprichters van de Albanese Communistische Partij stierven er maar twee in bed, waaronder Hoxha zelf. Kerken werden opgeblazen, religieuze leiders gemarteld en terechtgesteld. Wie ook maar verdacht werd van wrongthink ging naar een strafkamp. Nog altijd zijn duizenden mensen spoorloos. Net als in Oost-Duitsland was een groot deel van de twee miljoen Albanezen informant van de geheime dienst. Iedereen was op de hoogte, ook de gegoede familie van Ipy, die veel voorrechten kwijtraakten, maar tegenover hun kinderen deden alsof er niet aan de hand was. Zij groeit op in een soort Potemkin-dorp. Haar ouders spreken een codetaal, Lea leeft in de waan dat hun vrienden en familieleden voortdurend opleidingen volgen op scholen en universiteiten, tot zij leert dat die academische loopbanen en instituten staan voor veroordelingen en gevangenisstraffen.