Fors

Toen ik destijds moeizaam, maar nieuwsgierig, het officiële Nederlands leerde, betekende het weinig gebruikte en poëtisch klinkende woord 'fors' iets als: uit de kluiten gewassen, groot van stuk, geducht als tegenstander.

Gepubliceerd op: 07/06 | 1991 Geplaatst in de volgende categorieën:

• archief

door Cornelis Verhoeven

• E-mail
• Twitter
• Facebook
• LinkedIn

Het werd uitsluitend als bijvoeglijk naamwoord gebruikt: een forse man, een forse gestalte. Daarnaast werd, figuurlijk, ook wel eens gesproken van een 'fors bedrag aan geld' en als ik mij niet vergis, knoopt het nu opkomende gebruik van het woord daarbij aan. Als ik nu nog Nederlands moest leren en daarbij op de kranten was aangewezen, zou ik een heel andere indruk van het woord krijgen, namelijk dat het zeer veel gebruikt wordt, dat het allerminst poëtisch is, maar eerder een financiële term, dat het vooral betrekking heeft op zaken die niet groeien, maar gemaakt worden, en dat het allereerst als bijwoord wordt gebruikt. De prijs van het openbaar vervoer wordt fors verhoogd, het misbruik van de wachtgelden wordt fors aangepakt, er zal fors gesnoeid moeten worden. Het kan allemaal zo slap niet zijn of het heet fors. Zo'n woord gaat snel irriteren en je zoekt dan naar de oorzaak daarvan. Die ligt niet in het feit alleen dat er iets verandert in het gangbare taalgebruik, maar in de aard van juist deze verandering. Wat gebeurt is dat een woord dat geschapen leek te zijn voor het aanduiden van een natuurlijk proces of het resultaat daarvan, nu ineens wordt gehanteerd om er de kracht van menselijk willen en ingrijpen mee te kwalificeren. Dat gebeurt bovendien niet bij de mensen zelf die tot deze ingrepen besluiten, maar bij hun herauten en vazallen die erin geloven en ze aan het volk verkondigen. 'Fors' is in een paar jaar tot een typisch voorlichters- en journalistenwoordje geworden, waarmee kleine, willekeurige besluiten tot groot nieuws en onontkoombare gebeurtenissen worden gemaakt. Hoe het woord erin geslaagd is deze vooraanstaande positie in de journalistentaal te veroveren, kan ik alleen maar raden. Ik vermoed dat het 'forse bedrag' daaraan debet is. Maar het kan daar ook binnengedrongen zijn via de enthousiaste taal van de sportverslaggeving, het epische genre van de journalistiek, geïnspireerd door forse gestalten en geduchte daden uit heldenverhalen. Er zou een instituut moeten zijn waaraan grondig onderzoek zou worden gedaan naar zulke belangwekkende dingen.