Folteren met Bert en Ernie
Kindermuziek een marteling? Kom eens een dag in mijn studeerkamer zitten om de koters in het aangrenzende kinderdagverblijf voortdurend ‘Schipper mag ik overvaren’ en ‘In de maneschijn’ te horen kwelen en besef dat dat helemaal niet zo vergezocht is.
Toch kon de componist van de Amerikaanse editie van Sesamstraat het niet geloven. Christopher Cerf heeft in veertig jaar meer dan tweehonderd liedjes gecomponeerd en schrok zich rot toen hij in 2003 ontdekte dat niet alleen de heavy metal van Marilyn Manson, Metallica en Drowning Pool werd ingezet om er gevangenen in Guantanamo Bay mee te martelen, maar ook de liedjes uit de kinderprogramma’s Barney the Bear en Sesamstraat. Cerf was onbewust een beul geworden. Nu, elf jaar later, is hij op onderzoek uitgegaan naar de relatie tussen muziek en geweld. Deze week zendt Al Jazeera het resultaat Songs of War uit.
Cerf oogt als een vriendelijke naïeve grootvader als hij in het begin van de film achter een grote vleugel zit en zijn ‘It’s incredible where you can go with your imagination‘ zingt. Het antwoord: heel ver. Al had hij zelf nooit kunnen bevroeden dat zijn eigen muziek niet voor opbeurende en onderwijzende doeleinden gebruikt zou worden, maar voor het tegenovergestelde.
Abu Graib
De reden van zijn verlate onderzoek wordt trouwens niet helemaal duidelijk in de 47 minuten durende documentaire. We zien wel een ex-bewaarder die zegt dat hij ook verbaasd was dat muziek als martelmethode wordt ingezet (hij had zelf Abu Ghraib-achtige taferelen verwacht toen hij Guantanamo betrad en had in eerste instantie niet door dat muziek hier werd ingezet om mensen te breken). Cerf spreekt een ex-gevangene die uitlegt dat de muziek aanstootgevend is omdat ze de Amerikaanse cultuur symboliseert. Hij praat met deskundigen die onderzoek doen naar de relatie tussen muziek en geweld. En met leden van de heavy metal-band Drowning Pool die gekscherend zeggen dat ze iedere avond mensen martelen met hun optredens.
Cerf leert dat het een misvatting is om de muziek als marteling te zien. Het gaat om een aanhoudend geluid dat op hoog volume herhaald wordt. Helemaal als de tonen net van elkaar afwijken. “Je kunt jezelf niet meer horen denken,” legt een ex-ondervrager aan hem uit. “Je kunt niets anders meer horen dan die herrie.” Bovendien breng je – nog zo’n ‘fijne’ martelbijkomstigheid – geen zichtbaar letsel aan met geluid. Het is een psychologische manier om mensen te breken.
Snoeiharde gitaren
Om te ervaren hoe het nu werkelijk is, laat Cerf zich ook even afbeulen. Ik vond het dapper. Immers: je zal maar 24 uur je eigen muzak moeten horen. Dan verlies je misschien wel alle plezier in het maken van olijke kinderdeuntjes. Maar het liep anders. Cerf kreeg een kap over zijn hoofd, moest handboeien omdoen en werd afgesnauwd door de ex-ondervrager die daarbij een bivakmuts droeg (waarom is niet helemaal duidelijk; even daarvoor nog heeft hij gewoon als zichzelf een interview gegeven. En Cerf heeft een kap over zijn hoofd, dus die merkt er toch niets van). Maar goed: er wordt flink geïntimideerd. Cerf moet in een cel zitten en dan gaat de volume knop omhoog met…snoeiharde gitaren in plaats van ‘Laat je speelgoed staan, schuif gezellig aan’. Even later zit de simulatie erop. Hij vond het vreselijk. En het duurde, zegt hij, nog maar een paar minuten.
Waar de documentaire geen antwoord op geeft, is waarom naast die heavy metal juist blijmoedige kinderliedjes worden ingezet om te martelen. Bij heavy metal-gebrul kun je je immers nog iets voorstellen, dat heeft makkelijk iets agressief en angstaanjagends. Mocht Cerf toch nog een antwoord zoeken, dan is hij bij deze uitgenodigd om een dagje op mijn studeerkamer te komen vertoeven. Een kap en handboeien zijn niet nodig. Alleen al het eindeloze ‘In de maneschijn’ is genoeg.
Bekijk Songs of War hier
Weinig tijd? Ons journalistieke programma Nova heeft in 2009 ook in een kort item stilgestaan bij muziek als marteling. Bekijk dat item hier, vanaf de 13e minuut.
Zelf kijken hoe lang u het volhoudt? Zet onderstaand filmpje op repeat:
