Het melkquotum is afgeschaft. Een bevrijding of een beteugeling?
1 april 2015 zal op de kalenders van vele boeren met rood zijn omcirkeld. Niet uit angst voor practical jokes van de stalknecht, maar omdat deze eerste van de maand een bijzondere dag is voor Nederlandse melkveehouders. Na 31 jaar is er namelijk een einde gekomen aan het melkquotum. Het quotum werd ooit ingesteld omdat er een groot melkoverschot was, maar door nieuwe afzetmarkten en de groeiende vraag naar zuivel wereldwijd, verdween de noodzaak van de maatregel. Is het bevrijdingsdag in de agrarische sector, of juist niet?
Europese boeren kunnen vanaf vandaag weer zo veel melk produceren als ze willen. De maatregel werd ruim dertig jaar geleden ingevoerd om overproductie, de zogeheten boterbergen en melkplassen, in de Europese Unie aan banden te leggen. Boeren die toch meer melk produceerden dan was toegestaan, moesten een boete betalen. Nu heeft de boer weer vrijheid, en dat lijkt goed nieuws. In 2013 en 2014 overschreed een aantal Nederlandse boeren het quotum al.
Maar wat vinden de melkboeren er zelf van? Dirk Jan Schoonman, voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV), heeft er een dubbel gevoel over. “Het is goed dat we van het knellende regime van het quotum af zijn. Ook is het goed dat de kosten van het aankopen van melkquotum, die het recht geeft een bepaalde hoeveelheid melk te produceren en die iedere boer moest betalen, wegvallen,” vertelt hij aan HP/De Tijd. “ Aan de andere kant komt er nu veel meer instabiliteit en zal de melkprijs lager worden. Er kan ook overproductie ontstaan, waardoor sommige boeren moeten stoppen, omdat ze failliet gaan. Het quotum zorgde in ieder geval voor evenwicht op de markt, en dat evenwicht is nu weg.”
Nieuwe boterberg
Voor de consument betekent het in ieder geval niet dat de melk in de supermarkt goedkoper wordt. “Van de instabiliteit die er nu ontstaat zullen vooral de handelaren en supermarkten profijt hebben,” aldus Schoonman. “Supermarkten zullen gewoon hun winst blijven pakken. Dat zag je al in 2007. Toen kregen we ineens heel veel voor onze melk en gingen de prijzen in de supermarkten ook flink omhoog. In 2008 en 2009 was er ineens een grote crisis. De prijzen daalden naar een dieptepunt, maar de prijzen in de supermarkten bleven gelijk. De supermarkten bleven toen hun marge pakken en dat zullen ze nu ook weer doen.”
Maar staat de melkveehouderij straks niet voor een nieuwe boterberg? “Dat risico is aanwezig,” zegt Schoonman. Hij is vandaag in Brussel om met zijn collega’s bij de Europese Commissie te lobbyen voor extra maatregelen. “We willen een systeem, waarmee we crisismaatregelen kunnen treffen. Want als er door de afschaffing van het quotum straks niets meer te verdienen valt, dan moeten we gewoon allemaal wat stapjes terug doen, zodat we toch nog wat verdienen. Er moet dus een soort vangnet komen voor boeren die het moeilijk krijgen.”
Zwarte dag
De Dierenbescherming denkt dat de afschaffing van de melkquotering ten koste gaat van het dierenwelzijn. De organisatie is bang dat veehouderijen explosief zullen groeien. “De afgelopen jaren hebben veel melkveehouders vooruitlopend op de afschaffing van het quotum hun bedrijf al uitgebreid,” zegt Dik Nagtegaal van de Dierenbescherming tegen HP/De Tijd. “Meer koeien, meer melk, meer inkomsten, zo luidt hun redenering. Maar als aan deze groei geen voorwaarden worden verbonden om het dierenwelzijn te waarborgen dan zullen steeds minder koeien naar buiten kunnen. Voor het welzijn van de dieren is het juist noodzakelijk dat ze in de wei kunnen staan, want daar vertonen ze juist hun natuurlijke gedrag.” Hij gaat verder: “Er wordt een afzetgroei verwacht van 15 à 20 procent. Veel bestaande melkveebedrijven zullen daarom uitbreiden en daar worden de koeien niet beter van. We zijn bang dat koeien straks het hele jaar binnen moeten staan.”
De Dierenbescherming pleit daarom ook voor regels rondom weidegang. Die zijn namelijk onvoldoende vastgelegd in de Wet verantwoorde groei melkveehouderij, die begin dit jaar is ingevoerd. Volgens Schoonman zal het zo’n vaart niet lopen. Om de stijgende melkproductie in goede banen te leiden, zijn er nu genoeg regels, zegt hij. “Melkveehouders kunnen nu niet zomaar uitbreiden, maar moeten ervoor zorgen dat ze genoeg land hebben om de koeien in de wei te laten grazen.” Volgens Schoonman hebben Nederlandse boeren hier een nadeel: “Andere Europese landen hebben die regel niet en daardoor hebben we een concurrentiebeperking. We kunnen nog maar maar tien procent groeien in het aantal koeien en dan zitten we aan het dak. Er is dus nog wel ruimte om te groeien, maar die is beperkt.”
