Betekent het Catalaanse ‘ja’ automatisch een afhankelijk Catalonië?
De regionale parlementsverkiezingen in het Spaanse Catalonië hebben zondag een overwinning voor de pro-onafhankelijkheidpartijen opgeleverd. De verkiezingen waren op voorhand al omgedoopt tot onofficieel referendum voor de onafhankelijkheid van Spanje en al is het nog te vroeg om te zeggen wat er nu precies gaat gebeuren, één ding is zeker: Catalaanse bestuurders komen bij een onafhankelijkheid voor grote uitdagingen te staan.
De eerste grote uitdaging voor de grote winnaar van de verkiezingen, Junts Pel Sí (‘Samen voor ja’, 62 van de 135 zetels), is het vormen van een coalitie. De separatistische partij heeft namelijk geen absolute meerderheid behaald. Als de partij daadwerkelijk een afscheiding wil realiseren, zal Junts Pel Sí een coalitie moeten vormen met het ultralinkse CUP (Candidatura d’Unitad Popular, 10 van de 135 zetels); de enige partij die eveneens een onafhankelijk Catalonië nastreeft. Maar dan is Junts Pel Sí er ook nog lang niet. CUP heeft namelijk hele andere ideeën over een zelfstandig Catalonië. Zo is de partij, in tegenstelling tot Junts Pel Sí, niet van plan om de euro als munteenheid te hanteren. Als ze al uit die discussie komen, zal Catalonië een hele nieuwe toelatingsprocedure tot de EU moeten doorlopen, heeft de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker al aangegeven.
Belangrijker nog dan het overtuigen van de internationale politiek om een onafhankelijk Catalonië te accepteren, is het samenbrengen van de eigen bevolking. Want hoewel Junts Pel Sí de meeste zetels heeft, moest de meerderheid van de stemgerechtigden voor onafhankelijkheid zijn en dat is met 47,75 procent van de stemmen, niet gelukt. Bovendien zijn de districten erg verdeeld. In het district Barcelona zijn er aanzienlijk minder kiezers voor Junts Pel Sí en daarmee minder animo voor onafhankelijkheid dan in bijvoorbeeld de districten Lleida en Gerona, waar de partij meer dan de helft van de stemmen binnen wist te halen.
Miljardenschuld
Ongeacht de samenstelling van de coalitie staat de nieuwe regering in Catalonië voor enorme uitdagingen op het gebied van hervormen. Veel van de noodzakelijke hervormingen zijn van economische aard. Zo is de schuld van Catalonië met 64 miljard enorm. Bovendien loopt de regio bij een afscheiding het risico dat de herverdeelde schulden van heel Spanje daar bovenop komen, met een gigantisch begrotingstekort tot gevolg. Overigens, de Catalaanse regering heeft de afgelopen jaren al regelmatig aan moeten kloppen bij de Spaanse overheid voor extra financiering, ondanks het feit dat er al meer geïnd belastinggeld terugvloeit naar de regio dan elders in Spanje.
In 2014 kampte Catalonië daarnaast met een werkloosheid van bijna 23 procent. Bovendien leeft in de regio zo’n een op de vijf personen onder de armoedegrens. Los die problemen maar eens op zonder de schulden nog verder op te laten lopen.
Twijfelende banken
Daar staat wel tegenover dat Catalonië voor een vijfde bijdraagt aan het bnp van Spanje. Maar of de Catalaanse economie ook na een afscheiding een dergelijke omvang kan behouden, is maar de vraag. Het meeste geld in Catalonië wordt verdiend in de sectoren met een afzetmarkt elders in Spanje en de rest van de EU. De onafhankelijkheid zorgt voor een aanzienlijk verlies van handel voor de regio, onderschrijft ook Yale Economic Review. Bij een afscheiding zal de overheid dus moeten komen tot nieuwe handelsverdragen om die inkomsten voor Catalonië veilig te stellen.
En dan hebben we het nog niet eens gehad over een van de grotere uitdagingen van de nieuwe regering, namelijk het vestigingsklimaat van banken wat onder druk komt, aldus de Spaanse Vereniging van Banken AEB. Grote banken als Caixabank en Santander hebben aangegeven onvoldoende zekerheden te zien om te blijven werken in een afgescheiden Catalonië.
Tweedeling voetbal
Wie denkt dat de afscheiding alleen de politiek en economie aangaat, heeft het mis. Ook op andere terreinen kan de afscheiding een grote invloed hebben. Het Spaanse onderwijs wordt weliswaar al in het Catalaans gegeven, maar de Spaanse voetbalcompetitie La Liga zou het na een afscheiding van Catalonië wel eens zonder grootmacht Barcelona en stadsgenoot Espanyol moeten doen. De president van de voetbalcompetitie Javier Tebas Medrano tweette voor de regionale verkiezingen over de kwestie. “Als Spanje splijt, gaat het Spaanse voetbal twee wegen op”, liet hij weten op het sociale medium. Een verbanning uit de Spaanse competitie en een terugkeer naar een Catalaanse competitie zou zeker voor FC Barcelona grote gevolgen hebben. Catalonië zou helemaal op nul beginnen in de UEFA Ranking, wat zou betekenen dat de Champions League jaren verstoken zou blijven van de kunsten van Messi, Suárez en Neymar. De uitdaging gaat liggen in het behoud van de Catalaanse voetbalclubs voor de Spaanse voetbaldivisies.
Si se rompe España, se rompe LaLiga. Esperemos no llegar nunca a ese absurdo.
— Javier Tebas Medrano (@Tebasjavier) September 20, 2015
Daarnaast zou Spanje bij een onafhankelijk Catalonië onder meer haar MotoGP op het Circuit de Catalunya, nabij Barcelona, afstaan aan de Catelanen. Nu zijn er in Catalonië door de semiautonome staat van het gebied veel Catalaanse sportbonden, zoals een eigen rugbybond en een eigen basketbalbond. Maar of de Catelanen die lijn kunnen doorzetten na onafhankelijkheid, is maar zeer de vraag.
Dubbele nationaliteit
En welke nationaliteit krijgen de inwoners van zo’n Catalaanse staat überhaupt? De Spaanse nationaliteit is het voorstel van de voorstanders van onafhankelijkheid, terwijl vanuit Madrid wordt geroepen dat de Catelanen ‘niks te willen hebben’. “Wanneer ze ons land verlaten, is het duidelijk,” sprak de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken José Manuel Garciá-Margallo. Volgens Garciá-Margallo hebben Catelanen dan geen recht meer op een Spaans paspoort. “Omdat ze bij een onafhankelijkheid alle eigenschappen verliezen die ze Spaans maken,” vindt de politicus.
Maar volgens de Spaanse grondwet mag niemand de Spaanse nationaliteit afgenomen worden. Personen die eerder de Spaanse nationaliteit hadden in een gebied onder Spaanse zeggenschap behouden automatisch de Spaanse nationaliteit. Dus als Catalonië zich af zou scheiden, zouden haar inwoners de dubbele nationaliteit krijgen. Toch gaan er in de Spaanse regering stemmen op om binnen afzienbare tijd de grondwet te wijzigen.
Catelanen zouden daarmee op zichzelf aangewezen zijn en een Catalaanse regering zou voor haar burgers in afscheidingsonderhandelingen de Spaanse nationaliteit uit het vuur moeten slepen.
Ze zouden anders niet tot de Schengen behoren, waardoor de 7,4 miljoen toeristen, die de provincie in de eerste zes maanden van dit jaar trok, over twee jaar misschien eerst uitgebreid door de douanecontrole moeten voordat ze Barcelona kunnen bezichtigen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het feit dat veel van die toeristen vliegen via El Prat Airport, dat voor het grootste gedeelte in handen is van jawel, de Spaanse overheid.
