Spring naar de content
bron: ANP/Remko de Waal

Niet alleen Hennis-Plasschaert is verantwoordelijk voor het Mali-drama

Minister van Defensie Janine Hennis-Plasschaert staat onder druk. Onder haar bewind kwamen op 6 juli vorig jaar twee Nederlandse militairen om het leven in Mali. Een derde soldaat die de oefening filmde raakte ernstig gewond. De schuldige was een onveilige mortier die afging tijdens een oefening net buiten het eigen kamp. Volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) blijkt dat onvoldoende is gezorgd voor acute medische zorg en veilige munitie.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: De Redactie

De granaat is — zo staat in het onderzoeksrapport — geëxplodeerd met de ontsteking in de ‘veilige stand’. Maar van veiligheid is geen sprake. Het type mortiergranaat dat werd gebruikt kent meerdere zwakke plekken. Zo is de granaat niet helemaal vochtbestendig. In Mali blijkt een combinatie van vocht en warmte dan ook te hebben geleid tot zeer schokgevoelige explosieve stoffen in de granaat, met fatale gevolgen.

“Dit is heftig, het rapport kom hard binnen — bij iedereen, dus ook bij mij,” reageert Hennis-Plasschaert zelf tegenover de NOS. Zelf denkt ze dat aftreden — zoals wordt geopperd — niets oplost. “Ik voel me verantwoordelijk, maar ik wil nu graag aan de slag om herhaling te voorkomen en de onvolkomenheden derhalve op te lossen.”

Hennis-Plasschaert
Beeld:

Ministeriële verantwoordelijkheid

Dat aftreden wordt gesuggereerd is niet vreemd. Het Mali-drama is een belangrijke test voor de werking van de ministeriële verantwoordelijkheid. Immers, zo staat in onze grondwet, zijn ministers verantwoordelijk voor de beleidsdaden van hun ministerie. Dus niet alleen voor hun eigen handelen, maar ook dat van ambtenaren. Door deze ministeriële verantwoordelijkheid moeten ministers verantwoording afleggen aan de Tweede Kamer.

Doorgaans betekent dit het verstrekken van informatie en het verdedigen van besluiten. De Tweede Kamer kan de minister dan aan de tand voelen, dwingen af te treden of zelfs laten vervolgen door de procureur-generaal. Dit laatste is echter nog nooit gebeurd.

Het zou niet de eerste keer zijn dat een lid van Rutte-II gedwongen aftreedt. Eerder moesten Frans Weekers, Ivo Opstelten, Fred Teeven en Ard van der Steur het ministeriële veld ruimen nadat ophef was ontstaan over hun beleid.

Hennis-Plasschaert zou zomaar op de valreep het vijfde slachtoffer kunnen worden. Al is zij dat zelf niet van plan. Ook premier Rutte lijkt getergd en weigert vooralsnog uitgebreid in te gaan op de zaak. Eerder liet hij al weten dat Hennis-Plasschaert hem niet nodig heeft om zich te goed te verdedigen.

Waarom kocht Hennis-Plasschaert onveilige mortiergranaten?

Dat deed ze niet. De gebruikte mortiergranaten zijn in 2006 aangekocht. En daarbij verliep niet alles volgens de richtlijnen. Minister van Defensie was destijds VVD’er en huidig demissionair minister van Economische Zaken Henk Kamp. De mortiergranaten werden onder grote tijdsdruk aangeschaft voor de missie in Afghanistan. Dit gebeurde met hulp van het Amerikaanse Ministerie van Defensie. Vanwege de tijdsdruk gingen er twee zaken faliekant mis:

Er werden geen controles uitgevoerd

Er was geen informatie over technische specificaties

 

Defensie veronderstelde dat het Amerikaanse leger zelf ook gebruik maakte van de granaten en hun ervaring als veiligheidsgarantie kon worden gebruikt. Maar zoals het uiteindelijke koopcontract vermeldt is hier geen sprake van. Het Amerikaanse leger gebruikte de granaten zelf niet en kon dus geen veiligheid en kwaliteit garanderen.

Jarenlang falen

Ook de zeven jaar daarna werd de kwaliteit en veiligheid niet getest, ondanks het ontbreken van enige controlerapporten en garanties. En zo stuurde Hennis-Plasschaert (VVD) de mortiergranaten in 2013 — nadat Kamp (VVD) deze in 2006 aanschafte en Eimert van Middelkoop (CU) en Hans Hillen (CDA) deze in de zes jaar die daarna volgde niet lieten controleren — zonder controle of garantie mee naar Mali.

De vraag is dus of Hennis-Plasschaert hiervoor de volledige verantwoordelijkheid draagt. Mocht de Tweede Kamer consequenties willen voor het falen bij Defensie, dan moet worden gekeken naar vier ministers en niet alleen naar Hennis-Plasschaert.