Spring naar de content
bron: ANP/AFP Foto/Mandel Ngan

Kiloknallerrechtspraak

Private rechtbanken, waar geen rechter, maar een algoritme een vonnis velt. Schuldeisers die kunnen shoppen welke ‘robotrechter’ het goedkoopst een vonnis velt. Gedaagden die allemaal een gestandaardiseerd digitaal proces doorlopen, waar ze geen rechter of advocaat te zien krijgen. Het klinkt als een aflevering van de dystopische serie Black Mirror. Het bestaat echter gewoon in Nederland, en u bent er zelf akkoord mee gegaan.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Meredith Greer

Het staat sinds de jaarwisseling in de kleine lettertjes van de polis van bijna alle zorgverzekeraars. Dit ging geruisloos, want als u zweeg, stemde u toe. Dit alles onthulde De Groene Amsterdammer afgelopen week in samenwerking met onderzoeksplatform Investico. Met moeite, want wie er voor het robotrechterbedrijf e-Court werkt is niet transparant. De uitspraken worden niet gepubliceerd, en wie de arbiters die – alleen als daar nadrukkelijk om wordt verzocht door de gedaagden – meekijken zijn wordt nergens gepubliceerd.

Wat er wel is, is grootspraak. De voorzitter van de Raad van Bestuur vergelijkt e-Court oprichter Herniëtte Nakad namelijk met Darwin en Galileï. En het verhaal herbergt een mix van, hoe kan het ook anders in 2018, complottheorieën en extreem vrije marktdenken. Volgens Nakad zit er namelijk een complot van rechters, deurwaarders en notarissen achter haar aan om het ‘staatsmonopolie op rechtspraak’ in stand te houden.

e-court
Foto ter illustratie. Beeld:

Het doel van e-Court is het ‘openbreken van een gesloten markt’. U leest het goed: vrije marktdenken in de rechtsspraak. Het voelt pervers om op deze manier naar onze rechtsstaat te kijken. Hoe moet dat eruitzien? Prijsvechtersconcurrentie op de ‘juridische markt’? Rechtsspraak met een winstoogmerk?

En wat bent u dan, als u in een conflict terecht komt? Slechts een rechtsvaardigheidsconsument? Er valt in ieder geval genoeg aan u te verdienen. e-Court harkte in 2016 zo’n 350.000 euro binnen.

Aangezien we in Nederland natuurlijk een rechtsstaat hebben, en er iets was met de Trias Politica was ik als bezorgde burger natuurlijk ook wel benieuwd wat de regering hier eigenlijk van vindt. We worden namelijk natuurlijk niet bestuurd door corporate executives, maar door volksvertegenwoordigers. Toch? Bent u verbaasd als ik u vertel dat niemand minder dan uw eigenste Fred Teeven verantwoordelijk is voor het in het zadel helpen van deze fundamentele schending van het recht op een eerlijk proces? Nee, natuurlijk niet.

Fred Teeven, die eerder pochte over hoe hij als staatssecretaris de rechtsstaat ondermijnde door op de advocatuur te bezuinigen. “Het is een andere manier om hetzelfde effect te bereiken,” stelde hij. “Als je aan een advocaat niet al te veel tijd geeft om aan een verdachte te besteden, dan wordt het ook niet zo veel, die verdediging.” En zo kon hij het strafrecht ‘verstrengen’ en hogere straffen voor verdachten bewerkstelligen, terwijl hij in een klap ook nog eens geld bespaarde. Ondermijning van de parlementaire democratie verpakken als efficiencymaatregel. Je verzint het niet.

Dat het recht op een eerlijk proces Teeven als staatssecretaris van Veiligheid en Justitie weinig kon bommen is misschien ook niet heel verrassend. Zijn partij stelde in hun verkiezingsprogramma dan ook doodleuk voor om de directe werking van internationale verdragen, inclusief het Europese verdrag voor de rechten van de mens, maar gewoon gelijk helemaal te schrappen uit de Nederlandse rechtsorde.

Geheel in lijn met de VVD-traditie van integer bestuur, meldde Fred Teeven dan ook niet dat hij in zijn tijd als Tweede Kamerlid gezellig zetel had in het comité van aanbeveling van e-Court. Dit had dan ook waarschijnlijk totaal niets te maken met hoe hij samen met Ivo Opstelten de griffierechten voor kantonzaken bijna verdubbelde, zodat e-Court met zijn robotrechters zich kon positioneren als goedkoop alternatief.

Geheel toevallig was het dan ook dat de Peppie en Kokkie van Veiligheid en Justitie, samen in 2014 een nieuwe arbitragewet invoerden waardoor u geen expliciete toestemming meer hoeft te geven aan uw zorgverzekeraar om al uw geschillen door een robotrechter te laten behandelen. Zolang daar maar iets vaags over beschreven staat in uw zorgpolis, of in een user agreement bij een bedrijf als Bol.com, en u er technisch gezien een maand bedenktijd over kreeg.

E-Court als privaat en neoliberaal gedrocht, dat onze rechtsorde van binnenuit wil opvreten met kiloknallerrechtspraak is één ding. Het storende is dat men dan ook nog eens inconsequent is. Volgens de Algemene Rekenkamer is er bij de meeste Nederlanders met problematische of riskante schulden namelijk helemaal geen sprake van onwil, maar van onvermogen of nalatigheid. Het zijn verwarde mensen, mensen die niet goed met hun administratie omgaan, die in een financieel kwetsbare positie zitten.

De meeste successen in het innen van vorderingen en het verminderen van de kans dat mensen in de schuldsanering terecht komen, is dan ook de tegenovergestelde aanpak. Een vriendelijke toon in communicatie, in plaats van dreigbrieven met juridisch jargon. Iets wat incassobureau Intrum Justitia ‘Sociale Incasso’ noemt, en waar grote successen mee worden geboekt. Dit staat lijnrecht tegenover de intransparante gang van zaken bij e-Court, met dreigbrieven vol gewichtige taal en grote stempels.

Als er werkelijk alleen sprake was van een winstoogmerk, en niet van een bestraffend moralisme, zou men eens een kosten- batenanalyse moeten doen van menselijkheid en een stukje empathie.

Onderwerpen