Vast in het buitenland: wat zijn je rechten?
Vastzitten is nooit leuk, en in het buitenland is het vaak al helemaal geen pretje. Dat weet de Nederlander ook die deze week in Cambodja werd opgepakt omdat hij ‘een pornografische dans’ uitvoerde.
In 2016 kenden we al het geval van de verstoorde gebedsdienst in Myanmar (een landgenoot met slaaptekort trok daar de stekker uit een boeddhistische viering en werd bijna gelyncht).
Net als in eigen land komen Nederlanders in den vreemde in aanraking met de wet. In totaal zitten ongeveer 2.200 Nederlanders vast in alle uithoeken van de wereld en voor allerlei verschillende delicten waarvoor je in ons land ook in de problemen zou komen. Iets meer dan de helft zit vast voor drugssmokkel. Dat aantal is overigens opvallend voor een land met een relatief laag inwonertal. Ter vergelijking: dat is ongeveer gelijk aan het aantal Spanjaarden, maar beduidend lager dan het aantal Fransen (1.800) of Duitsers (1.300) die wereldwijd in hechtenis zitten.
Domme pech en dertig euro per maand
Waar de meerderheid voor zware delicten moet brommen lijkt de zaak van de Nederlandse backpacker in Cambodja vooral een kwestie van jeugdige naïviteit en domme pech te zijn. De Cambodjaanse overheid schijnt excessen met westerse toeristen zat te zijn. Het treedt onverwacht hard op in tempelstad Siem Reap. Wrong moment, wrong place, zullen we maar zeggen.
Een belangrijke rol ligt bij de Nederlandse ambassade of het consulaat. De ambassade kan slechts op beperkte wijze helpen, zo laat het ministerie van Buitenlandse Zaken weten.
‘De Nederlandse ambassade of consulaat kan u niet vrij krijgen of een voorkeursbehandeling voor u regelen,’ is het advies. ‘s Lands wijs, ‘s lands eer geldt dus ook hier gewoon. De behandeling van gevangenen verschilt natuurlijk per land, maar in zijn algemeenheid is de rol van de Nederlandse overheid beperkt. Desgevraagd legt Roel van der Meij, woordvoerder van het ministerie, het uit: “De Nederlandse ambassade mag zich niet mengen in de lokale rechtsgang. Andersom zouden we dit ook niet accepteren van buitenlandse diplomaten.”
Dertig euro
De gedetineerde met de Nederlandse nationaliteit wordt wel ten sterkste geadviseerd om de Nederlandse autoriteiten in te lichten. In dat geval wordt er een serie van gebeurtenissen in gang gezet die hem of haar zoveel mogelijk helpen. Zo wordt er een informatiepakket opgestuurd en heeft hij recht op dertig euro per maand, een bedrag dat vrij besteed mag worden. Op het eerste bezoek neemt een consulair medewerker een tas met toiletspullen mee voor de gedetineerde.
Daar eindigt het ook zo’n beetje: Van der Meij benadrukt haar bemiddelende rol. “Consulaire bijstand is maatwerk. In algemene zin bestaat deze bijstand voor gedetineerden uit één of meerdere bezoeken tijdens detentie, contact met een door de gedetineerde aangewezen contactpersoon in Nederland, het desgevraagd namen van advocaten geven, indien nodig bij de autoriteiten aandacht vragen voor detentieomstandigheden of medische zorg, autoriteiten eventueel wijzen op hun plicht om bij verhoor en rechtszittingen voor vertaling te zorgen.”
Juridische bijstand
Ook qua juridische bijstand wordt er vanuit Nederland slechts geadviseerd. Wel is een slechtere behandeling dan andere gevangenen of andere schendingen van mensenrecht reden om aan de bel te trekken. “In het geval van een misdrijf waarop de doodstraf staat kan het ministerie de bijstand financieren,” stelt Van der Meij. “In uitzonderlijke gevallen kan er door het ministerie een vertrouwensadvocaat ingezet worden om inzicht te krijgen in hoe een rechtsgang is verlopen. Dit gebeurt in het bijzonder als er twijfels zijn over de fundamentele beginselen van het strafprocesrecht.”
Verder zijn er nog een aantal NGO’s die zich bezighouden met de rechten van gevangen in den vreemde. Ook hier heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken een rol. “Het ministerie subsideert deze, zodat de gedetineerden toch toegang krijgen tot bijvoorbeeld resocialisatie, geestelijke gezondheidszorg en juridisch advies” De rol is dus indirect, maar op de achtergrond toch belangrijk voor het welzijn van de gevangenen.
Bezint eer ge begint
Als je een notoire drugscrimineel bent is het volgende advies misschien minder relevant, maar in het geval van de gemiddelde jeugdige backpacker is inlezen in de lokale cultuur van groot belang om niet voor iets in de cel gegooid te worden waarvoor men in Nederland nog niet eens met de ogen knippert. Van der Meij ziet ook dat dit soort ‘ongelukjes’ toeneemt. “Nederlanders reizen steeds meer en steeds avontuurlijker. We zien vaker dat vakantiegangers onbewust iets doen dat indruist tegen lokale regels en gebruiken. In onze reisadviezen wijzen we reizigers op deze risico’s.”
Bezint eer ge begint dus, en voorkom een nare ervaring in een mottige Cambodjaanse cel.