De vredelievende boeddhist verliest rap zijn onschuld
Iedereen kent wel de serene beelden van kaalgeschoren boeddhistische monniken die tegen een schilderachtig landschap, diep verzonken in meditatie een beetje zen zitten te wezen. En menig westerling dweept -al dan niet na het bezoeken van de plaatselijke Xenos, of een willekeurig land in Zuid-Oost Azië- met deze filosofie. Noem het vooral geen religie, want dat wordt geassocieerd met terreur, misbruik, dood en verderf. Maar laat dat nou net zijn waar boeddhisten zich de laatste tijd opvallend vaak schuldig aan maken.
De populariteit van het boeddhisme onder westerlingen is er eentje van een kinderlijke naïviteit. Waar zo’n beetje iedere andere vorm van religie met de grootste argwaan wordt bekeken is boeddhisme hip and happening. Een boek als The Tibetan Guide to Living and Dying (1992), van de prominente lama Sogyal Rinpoche, verkocht wereldwijd zo’n drie miljoen exemplaren. Maar de schrijver zelf is nou niet bepaald heel erg zen. Sogyal Rinpoche raakte de laatste tijd aardig in opspraak vanwege misbruik van zijn volgelingen. Zowel fysiek als mentaal, maar ook op seksueel gebied ging hij zich te buiten.
Myanmar en Sri Lanka
En dan zijn er nog de gebeurtenissen in Zuid-Oost Azië. Om te beginnen met Myanmar: daar staat de boeddhistische meerderheid lijnrecht tegenover de Rohingya, en vindt al jaren een stille genocide plaats, die onlangs pas tot de westerse nieuwsgaring doorsijpelde. En ook elders in de regio nemen de spanningen tussen de twee groepen schrikbarend toe. In Sri Lanka is deze week de noodtoestand afgekondigd en het nationale leger ingezet om rellen tussen boeddhisten en moslims de kop in te drukken, die al aan beide kanten levens eisten. Het zorgvuldig opgebouwde imago van het vredelievende boeddhisme loopt zo aardige deuken op.
Leider van deze terreur is Ashin Wirathu, een Myanmarese monnik die in 2013 door Time Magazine uitgeroepen werd tot ‘het gezicht van boeddhistische terreur, een titel die hij zelf met verve uitdraagt. In zijn preken en op social media roept de Wirathu op tot het boycotten van islamitische winkels en geen zaken te doen met moslims, om de islamisering van Myanmar tegen te gaan. Dat naar schatting nog geen vijf procent van de bevolking van het land islamitisch is, doet er niet toe. De Rohingya-crisis duurt nu al maanden voort en er lijkt geen einde aan te komen totdat de volledige bevolking uit Myanmar verdreven is. Dit ‘meest onderdrukte volk ter wereld’, is in Birma stateloos en dus rechteloos.
De Dalai Lama
Ook de immer diplomatische Dalai Lama kan de woedende menigten in Myanmar niet tot kalmte manen. Terwijl hij vredelievende woorden uitspreekt: ‘Als boeddha nu geleefd had zou hij de moslims in Myanmar te hulp geschoten zijn’, stuiten ander commentaren over de vluchtelingencrisis in Europa (‘Europa heeft teveel vluchtelingen, Duitsland mag absoluut geen islamitisch land worden’) op kritiek. De Dalai Lama, – zelf een vluchteling in India – en wereldwijd geroemd om zijn compassie, houdt er net zo goed een eigen, politieke agenda op na.
En daar zit hem ook meteen de crux van dit verhaal. De spanningen tussen boeddhisten en moslims die momenteel in Azië aan de gang zijn laten niet zien dat het met het boeddhisme per definitie de kwaadaardige kant op gaat. Maar het biedt wel stof tot nadenken over het bijstellen van het westerse, rooskleurige beeld dat we hebben van de verheven boeddhist. Als de westerse media eens net zo kritisch ging berichten over de terreur door Ashin Wirathu en de zijnen als over islamitische terreur of christelijk misbruik, dan zou dat een begin zijn.
Het boeddhisme als filosofie, ideologie, religie of hoe je het ook wilt noemen is in essentie niet slecht, maar eigenlijk kan dat statement voor alle religies gelden. Ook het christendom de islam prediken vrede en verdraagzaamheid. Echter zijn het de mensen aan de top die een groot aandeel hebben in haat tegen andere groepen en in sommige gevallen op alle mogelijke manieren misbruik maken van aan hen toebedeelde macht. En zo verschilt de boeddhist niet eens zoveel van ons allemaal.
Boeddhisten, het zijn net mensen.
