HP/De Tijd peilt: waar gaan de verkiezingen in mijn gemeente in hemelsnaam over?
HP/De Tijd treedt voor de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag 21 maart buiten de grachtengordel om te kijken wat er in den lande speelt. In deze aflevering: op pad met SP, D66 en het lokale Partij Sleutelstad in Leiden waar er ‘weinig urgente lokale problemen’ zijn, maar waar de partijen zich een slag in de rondte profileren. “Sleutelstad doet net alsof ze het wiel opnieuw heeft uitgevonden.”
Eind vorig jaar verhuisde ik naar Leiden. Sindsdien doe ik mijn boodschappen in het aangrenzende Oegstgeest en zit ik even vaak in de trein naar Amsterdam of Den Haag als op de fiets naar het centrum van de sleutelstad. Om op 21 maart toch met volle overtuiging zijn burgerplicht te kunnen doen, stort ik me in het lokale campagnegeweld. Hopelijk kunnen de campagnes van de SP, D66 en de lokale Partij Sleutelstad me leren wat er in Leiden speelt.
“Leiden is een hele politieke gemeente,” vertelt Antoine Theeuwen, lijstrekker van de SP Leiden. Het zijn dan ook drukke tijden voor de lokale politici. “We hebben 28 debatten in aanloop naar de verkiezingen. Voor elke wijk, elke belangengroep, elk onderwerp is er wel een debat. Ter vergelijking: onze partijgenoten in Gouda hebben maar vier debatten.”
De lokale socialisten delen flyers en tomaatvormige sponzen uit bij winkelcentrum de Stevensbloem, in de wijk de Stevenshof. “Dit is een van de armste wijken van Leiden,” SP’er Thomas van Halm. Zijn partij is één van de weinige partijen die zich hier laat zien: “Armoedebestrijding is een typisch SP-onderwerp.”
Van Halm is de nummer 3 op de lijst van de SP, die momenteel vijf zetels heeft en samen met D66, PvdA en VVD het college van burgemeester en wethouders (B&W) vormt. Dat de partij hier in de wijk achterban heeft blijkt. Veel flyers worden aangenomen met de woorden “mijn stem hebben jullie.”
“Leiden heeft 28 debatten in aanloop naar de verkiezingen, in Gouda zijn er maar vier.”
Landelijke thema’s
Waarop baseert men die stem? Die vraag stellen ook andere partijen zich. “In aanloop naar het landelijke D66-congres belde Nieuwsuur mij met de vraag wat ik van het schrappen van de referendumwet vond. Wat moet ik daar nou over zeggen? Ik ben bezig met wat hier lokaal speelt,” stelt Paul Dirkse, wethouder en van lijsttrekker D66 Leiden. D66 is met twaalf zetels verreweg de grootste partij van Leiden.
De democraten zijn met hun campagnefiets neergestreken in de Leidse Zeeheldenbuurt. Over de straatnamen in deze buurt is ‘helemaal geen discussie’, volgens Dirkse. “Mensen zijn hier vooral bezig of de bus naar het centrum blijft rijden, de recente opknapbeurt van de wijk, dat soort zaken.” Als Dirkse aan de deur al iets over landelijke thema’s hoort, gaat het vaak over de nieuwe Donorwet. “Daarover hoor ik veel positieve reacties. Over het afschaffen van het referendum hoor ik men veel minder. Als er al kritiek is, komt die vaak van mensen die toch al geen D66 stemmen.”
‘Laat het volk mij opeten’
Maarten Kersten is zo’n criticaster: “Het afschaffen van het referendum is op zichzelf al antidemocratisch, maar het verbieden van een referendum over de afschaffing gaat nog een stap verder.” Kersten is lijsttrekker van de enige lokale partij die in Leiden meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen: Partij Sleutelstad. Hij is teleurgesteld in minister Kasja Ollongren, met wiens vader hij nog samenwerkte. Alexander Ollongren was verbonden aan de Universiteit Leiden en oprichter van Leefbaar Oegstgeest.
Bij het standbeeld van de Leidse volksheld Pieter Geraedsz van der Werf, waar ik Kersten spreek, gaf hij zo’n maand geleden het startschot van de campagne van zijn partij. Dit gebeurde op theatrale wijze, gehuld in zestiende-eeuws kostuum.
De tekst loopt hieronder door.
Van der Werf is de beschermheilige van de partij, vertelt Kersten: “Hij was medeburgemeester van Leiden tijdens het Leidsch beleg in de Tachtigjarige Oorlog. Hij vond dat vanwege hongersnood onder de bevolking er onderhandeld moest worden met de Spanjolen. Hierin ging hij zover dat hij stelde: “Ik bied mijn lichaam aan, laat het volk mij opeten”. Dat maakte dusdanige indruk dat zijn medeburgemeester overstag ging.”
Voor Partij Sleutelstad (PS) staat dit symbool voor haar eigen inzet voor de gewone burger. De partij wil er een voorbeeld aan nemen. “Hij kwam tot de dood op voor zijn burgers. Hij gaf ze ultieme zeggenschap, zeggenschap over zijn lichaam. PS wil zich ook inzetten voor meer zeggenschap: nieuwe en directe democratie.”
Referenda
De inspraak van de burgers is in de ogen van Kersten momenteel minimaal. “De gemeentelijke inspraakavonden zijn informatieavonden zonder inspraak en de gemeente-enquête wordt te sporadisch gebruikt en is veel te algemeen. De gemeente is heel trots op die twee initiatieven, maar ze stellen niks voor.” De partij wil daarom maandelijkse referenda op stad- en wijkniveau.
“Steeds meer mensen laten de politiek los, dat is het gevolg van het achterkamertjesgekonkel dat in de Leidse politiek overheerst.”
Die referenda moeten volgens hem gaan over onderwerpen die dicht bij de mensen staan. “Het Oekraïne-referendum stond te ver van de mensen af. Lokaal kan het veel concreter.” Omdat Leiden een hechte gemeenschap is, verwacht Kersten dat mensen graag mee willen denken over de stad.
Als hij met mensen praat hoort hij dat ook. “Natuurlijk zijn er mensen die de politiek loslaten, steeds meer zelfs. Maar dat is het gevolg van het achterkamertjesgekonkel dat in de Leidse politiek overheerst. Je moet meer uitleggen en meer luisteren. Nu zie je dat partijen als de SP de macht te geil vinden en in het college stappen met partijen waar ze eigenlijk niet mee gezien willen worden. Vervolgens werken ze mee aan het beleid van de VVD.”
Leidse bestuurscultuur
Bij de SP hebben ze geen hint nodig aan welke besluiten Kersten refereert. “Er zijn zeker compromissen gesloten,” vertelt Van Halm. “De aanleg van parkeergarages en de Rijnlandroute (een snelweg door een natuurgebied, WvG.) hadden wij zelf niet zo bedacht. Maar daar staat ook veel tegenover. Onder SP-wethouder Roos van Gelderen is de lokale zorg hier uitgegroeid tot de top vier van Nederland.”
In duurzaamheid is eveneens veel geïnvesteerd, stelt Van Halm. “Landelijk heeft de SP vergelijkbare kritiek wanneer er compromissen worden gesloten om te regeren, maar dat gaat wel om een ander soort thema’s. Een parkeergarage is wat anders dan een vluchtelingendeal. Deze afspraken zijn bovendien openbaar gemaakt. Ik kan uit eigen ervaring zeggen: we zitten nooit in achterkamertjes.”
Meer referenda ziet de SP wel zitten. “Kersten doet net alsof hij het wiel opnieuw heeft uitgevonden, maar wij zijn ook een voorstander van lokale referenda. Zeker op wijkniveau kunnen bindende referenda een goed middel zijn. Maar ook bij de grote projecten zijn referenda goed mogelijk.”
Top drie
D66 staat in de basis eveneens positief tegenover meer lokale referenda, alleen de praktische uitvoerbaarheid moet volgens lijsttrekker Dirkse nog blijken. Ook hij prijst juist de lokale politieke samenwerking. “Een aantal jaar geleden is hier gekozen voor een andere bestuursstijl waardoor plannen meer gerealiseerd worden. Tot 2010 behoorde Leiden tot de top drie politiek ingewikkelde gemeenten. Toen is onder leiding van Paul van Meenen, die nu namens D66 in de Tweede Kamer zit, het roer omgegooid: iedereen in de raad praat mee: coalitieakkoorden zijn alleen op hoofddoelen.”
“Mensen zijn geïnteresseerd in het beleid niet in het politieke spel waaruit dat beleid voorkomt, daar kan de nationale politiek wat van leren.”
Dit blijkt uit de brede coalitie die met 27 van de 39 zetels een breed scala partijen omvat. “Soms werkt de ene partij niet mee en kan een oppositiepartij meedoen, dat werkt goed. Deze manier van politiek bedrijven is iets om te koesteren. Het geeft ruimte aan alle betrokkenen waardoor besluiten beter worden. Mensen zijn geïnteresseerd in het beleid niet in het politieke spel waaruit dat beleid voorkomt, daar kan de nationale politiek soms wel wat van leren.”
Lokale thema’s
Toch is juist die ‘manier waarop’ een belangrijk thema. Niet alleen omdat de politici daar trots of juist kritisch op zijn, maar ook omdat er inhoudelijk veel overeenstemming bestaat. Het KiesKompas laat zien dat partijen in Leiden opvallend dicht bij elkaar liggen: alleen de VVD wordt rechts ingeschaald en is samen met het CDA de enige conservatieve deelnemer. Bij het maken van het Kieskompas leverde die eenduidigheid zelfs problemen op vertelt SP-lijsttrekker Theeuwen. “De mensen bij het Kieskompas vonden het maar vervelend dat zelfs de SP en de VVD het regelmatig eens waren, zo bleven er weinig ‘bruikbare’ onderwerpen voor stellingen over.”
De belangrijke onderwerpen in Leiden blijken de standaardonderwerpen die in veel steden spelen: de krappe woningmarkt, toenemende zorgtaken en vergroening. Alle partijen willen hier iets mee. Grote lokale thema’s zijn er niet. “Die waren er wel, zoals de Rijnlandroute en de aanleg van drie grote sportaccommodaties, maar die besluiten zijn inmiddels al genomen. Er zijn hoogstens hyperlokale thema’s, zoals de bouw van flats in de Merenwijk,” stelt SP’er Van Halm.
Ook D66-lijsttreker Paul Dirkse ziet geen echte lokale thema’s. “Het gaat goed in Leiden, daarom zijn er ook weinig urgente lokale problemen.” Partij Sleutelstad heeft wel nog een lokaal speerpunt: men wil werk gaan maken van de fusie van buurgemeenten waar ook de provinciale overheid op hamert. “Al is ook dat referendabel,” zegt Kersten.
Voor mij zou zo’n fusie in ieder geval goed nieuws zijn. Als Oegstgeest zich bij Leiden voegt, stem ik in ieder geval in dezelfde gemeente waar ik boodschappen doe.
Eerder verscheen in deze serie:
