Waarom protest in 2018 niets met 1968 te maken heeft
De vijftigste verjaardag van ‘mei 68’ wordt in Parijs in stijl gevierd: met veel geweld en chaos. De traditionele 1-meidemonstratie is hiervan slechts het recentste voorbeeld. Hoe verliep de demonstratie en hoe past deze in ons veel te rooskleurige beeld van de gebeurtenissen in 1968? Fotojournalist Wilco Versteeg doet verslag uit de roerige buik van het protest.
Terwijl 1968 met de nodige boeken, tentoonstellingen en luxe feestjes met kaviaar in officiële kringen wordt herdacht, grijpt een aanzienlijke groep actievoerders – bestaande uit studenten, antikapitalisten, Antifa, anarchisten en andere autonomen – de verjaardag aan voor andere doeleinden. Universiteiten moeten worden bezet en met grote demonstraties moeten de straten van Parijs hernomen worden.
Sinds de protesten tegen de Loi Travail en tegen de verkiezing van Macron in 2016/2017 is Parijs de protesthoofdstad van Europa. Vooral de jaarlijkse 1-meidemonstratie is een gelegenheid voor het internationale black bloc zich naar Parijs te verplaatsen.
Zeker 1200 man, waarvan rond de 500 Duitsers, Italianen, en Grieken zijn aanwezig bij een demonstratie die vooral gekenmerkt wordt door een enorme chaos, traangas, en molotovcocktails.
Tegelijk maakt deze demonstratie duidelijk waarom ons beeld van de gebeurtenissen van 1968 verkeerd is, en eerder een last is dan een inspiratie.
1968 wordt in mijn ogen – en die van vele Fransen – verkeerd begrepen. Niet alleen in Nederlandse media wordt er, terecht, veel aandacht besteed aan het inmiddels mythische jaar waarin niet alleen ons denken over liefde en seks, over politiek en onderwijs, maar zelfs ons gehele denken over goed en kwaad radicaal op de schop ging. De stemmen die uit artikelen klinken zijn niet onverdeeld positief over de erfenis van mei 1968, maar uit alle stukken klinkt een verering voor gebeurtenissen in de straten van Parijs.
Als er al niet van een revolutie wordt gesproken, dan wordt er wel gesproken van een opstand, een revolte. Dit beeld doet geen recht aan de werkelijkheid van die paar weken in mei waarin flink gedemonstreerd werd, veel geweld werd gebruikt, onvergetelijke affiches werden ontworpen en iconische foto’s werden gemaakt, maar die uiteindelijk toch ook leidden tot een overwinning van la France profonde, het échte, conservatieve Frankrijk gesymboliseerd door de door de jongeren gehate Charles de Gaulle.
Hier en daar klinkt een tegendraads geluid over de bejubelde jaren zestig. Antoine Bodar hekelde in Trouw de erfenis van deze jaren, maar ook een denker als Roger Scruton gaf al eerder aan dat het zien van zoveel geweld in de stad waar hij destijds studeerde hem definitief tot een conservatief maakte.
Ook kort na 1968 klonk er al kritiek. Die kwam opvallend genoeg niet vanuit de hoek van reactionairen, maar van Raymond Aron, een van Frankrijks grootste intellectuelen. Deze liberaal, met een verfijnd politiek gevoel, zag in de gebeurtenissen van 1968 niks anders dan een psychodrama, een tragikomedie en sprak zelfs over een ‘onvindbare revolutie’ (La Révolution introuvable).
Voor Aron is 1968 een opstand van de middenklasse: niet de onderdrukten komen in opstand, maar zij die nog meer emotionele, seksuele en economische vrijheid willen. Aron was het op de meeste punten eens met de studenten, maar nam het vooral op voor de door de jongeren uitgespuugde en vernederde oudere docenten en gezagdragers.
In 2018 zijn de omstandigheden compleet anders. Hoe zinnig is de constante verwijzing naar 1968 om de wereld van vandaag te begrijpen? Voor ons is 1968 even ver weg als de Eerste Wereldoorlog voor zij die toen de straat opgingen: het is geen levende geschiedenis, maar folklore. Ontneemt deze verwijzing niet het zicht op wat er werkelijk speelt?
Destijds was men een autoritaire president die aan het pluche gekleefd zat beu en wilden jongeren, die niet alleen in de meerderheid waren, enorme kansen hadden om te studeren en een beter leven te krijgen dan hun ouders, van hun vrijheid genieten.
Vandaag de dag is er een autoritaire president in de beste Franse traditie die weliswaar geen overweldigende steun geniet maar toch stug doorgaat met de door hem beloofde hervormingen die, inderdaad, zo rechts zijn als hij tijdens zijn campagne liet blijken.
Ook is er een generatie jongeren die zich niet kunnen voorstellen dat ze het financieel even goed krijgen als hun ouders, die geconfronteerd worden met een afnemende vrijheid gekoppeld aan identiteitspolitiek ter linker- en ter rechterzijde.
Verzet hiertegen vraagt om andere methodes dan uit 1968. Vandaag de dag wordt er niet gedemonstreerd om een betere wereld met meer vrijheid, maar in de hoop dat de wereld niet verder achteruitgaat: waar in 1968 werd gevochten voor meer rechten, wordt vandaag gestreden om geen rechten te verliezen. Als iets duidelijk wordt uit de 1-meidemonstratie van 2018, is dat dit jaar niks met 1968 te maken heeft.
Dit bleek het duidelijkst uit het onbegrip en vermoeide desinteresse waarmee de demonstratie werd begroet. Na de officiële demonstratie, waarbij zoals gewoonlijk symbolen van het kapitalisme het moesten ontgelden, vonden er rond Bastille en, tot laat in de avond in het Quartier Latin wilde demonstraties plaats die eindigden in langdurige achtervolgingen door de politie in de kleine straatjes van de populaire wijk.
Terwijl cafébezoekers op terrasjes aan hun goedkope biertjes zitten, trekt een stoet gemaskerde activisten door de straat, gevolgd door een wolk traangas die de drank plotsklaps niet meer deed smaken.
De tekst gaat hieronder verder.
Bij de cafébezoekers is vooral sprake van onbegrip en verwarring en is de noodzaak om mee de barricades op te gaan, zoals in 1968 wel gebeurde in deze wijk, ver te zoeken.
Als 1968 volgens Aron al een toneelstuk was, een heropvoering van een echte revolutie, dan is 2018 tot op heden een reprise van een heropvoering.
