Een bezorgde vinger aan uw pensioenpols
Ruim tien jaar wordt er hevig gediscussieerd over het vernieuwen van ons Nederlandse pensioensysteem. De Sociaal-Economische Raad (SER) beloofde begin dit jaar met voorstellen te komen voor een nieuw stelsel. Die beloftes, die overigens ook in het regeerakkoord staan, blijven tot op heden uit. Is het tijd voor actie?
Wat is het probleem?
Volgens het reageerakkoord is er vanuit Nederlanders een breed draagvlak voor een vernieuwd pensioenstelsel. “Eerdere rapporten van de SER (2015, 2016) hebben daartoe goede handreikingen gedaan,” staat er. Ondertussen is diezelfde SER die al ruim tien jaar hevig discussie voert over een invulling van het verouderde stelsel. Met name de veranderende arbeidsmarkt (een groeiend aantal ZZP’ers en het steeds vaker wisselen van baan) en de vergrijzing zou volgens de pensioenindustrie een rol spelen bij de moeizame onderhandelingen.
Klaartje de Boer, beleidsadviseur Pensioen bij de Vakcentrale voor Professionals en lid van de pensioencommissie van de SER, zei eerder op deze site: “Op het moment dat de bevolking ouder wordt, moeten pensioenfondsen langer pensioen uitkeren. Echter, het aantal pensioengerechtigden wordt sinds 2010 ouder dan eerder geraamd. Dat betekent dat het aantal uit te keren pensioenjaren stijgt, waarvoor er meer geld in kas moet zijn.”
Deze diagnose gaat onderzoeksjournalist en presentator Cees Grimbergen echter niet ver genoeg. Sinds 2013 doet hij onderzoek naar de pensioenwereld in zijn zevendelige MAX-documentairereeks Zwarte Zwanen.
“Vergrijzing en een veranderende arbeidsmarkt is wellicht een probleem,” zegt Grimbergen, “maar een veel groter probleem is het opvallende gebrek aan moreel besef binnen de pensioenwereld. Dit deel van de financiële wereld is zo losgeraakt van de alledaagse praktijk van gewone werkende Nederlanders. Hierdoor is hen het zicht ontnomen op hun basale taak, namelijk het geld van andere mensen op een goede en zorgvuldige manier beheren en beleggen. Dat is naar mijn oordeel het grote probleem in de pensioenwereld.”
Manifest
Met zijn bevindingen heeft Grimbergen, in samenwerking met Omroep Max, het Pensioenmanifest opgesteld. Dit manifest, dat uit vijf punten bestaat, pleit onder meer voor redelijke beloningen binnen de pensioenindustrie en voor transparantie over gemaakte afspraken en fouten.
“Fraude wordt bijvoorbeeld nog te vaak onder de pet gehouden,” stelt Grimbergen. “De fondsbesturen kiezen ervoor om haar leden niet over dergelijke zaken te informeren. Een voorbeeld: in een aflevering van Zwarte Zwanen hebben we aangetoond dat er door een pensioenfonds met 5,4 miljard euro is gerotzooid, geld dat afkomstig is van vrachtwagenchauffeurs. Wat voor hen de werkelijke schade is, is tot op de dag van vandaag onduidelijk. Mogelijk is het verlies 250 miljoen euro geweest. Het bestuur en alle toezichtorganen binnen dat fonds hebben dit schandaal bewust stilgehouden.”
Wie loopt er het meeste schade op door het huidige stelsel?
Iedereen eigenlijk, van premiebetalers tot gepensioneerden, maar ook jongeren. Zij die nog geen 65 jaar zijn hebben volgens Grimbergen de afgelopen tien jaar geen verhoging van hun pensioenopbouw gezien.
Verhoging pensioenleeftijd
Grimbergen: “Zij blijven dus wel premies betalen, maar de pensioenopbouw blijft hetzelfde of er wordt zelfs op gekort. De leeftijd waarop je met pensioen kunt gaan is 68 jaar. Dat is de leeftijd waarmee de pensioenfondsen rekenen, terwijl de AOW op dit moment nog op 66 jaar zit. De pensioenfondsen versnellen dus ook nog eens de verhoging van die pensioenleeftijd.”
Om hoeveel geld gaat het?
De door Grimbergen ontdekte fraude van 5,4 miljard euro is vermoedelijk het topje van de ijsberg, stelt hij. De pensioenindustrie – door de presentator niet voor niks de grootste spaarpot van Nederland genoemd – is met een ruime 1350 miljard euro op z’n zachtst gezegd goedgevuld te noemen. Om er een beter beeld van te schetsen: in Nederland wordt dagelijks 80 miljoen euro aan pensioenpremies afgedragen.
Waarom een Pensioenmanifest?
Presentator Cees Grimbergen kreeg sinds de eerste aflevering van Zwarte Zwanen in 2013 duizenden brieven, mails, telefoontjes en berichten via sociale media. Lezers schreven: “Sjoemelen, daar zijn ze goed in”, “Bestuur van draaiers, graaiers en zakkenvuller” en “Het is zo jammer dat er met die uitzendingen zo weinig gebeurt in de politiek”.
Actie
“Deze kijkers hebben zich persoonlijk tot mij gericht en gezegd: ‘Cees, wat kan jij ondernemen om dit te veranderen, doe eens wat! Want anders gooien wij straks uit frustratie de televisie het raam uit’. Ik zou niet voor mijn vak deugen als ik niet naar zo’n massale oproep zou luisteren. En zo is deze journalist in een soort voorzichtige actie terecht gekomen.”
Het manifest, gepresenteerd tijdens het Nationaal Pensioendebat, telt vijf punten: betaal redelijke beloningen, wees open over afspraken en fouten, zorg voor eerlijk en onafhankelijk toezicht, maak heldere en overzichtelijke pensioenregelingen en stop met foute beleggingen. Tijdens het debat, gepresenteerd door Grimbergen en Elles de Bruin, gaan premiebetalers, gepensioneerden, jongeren en topfunctionarissen uit de pensioenwereld met elkaar in gesprek.
Wat kan de toekomst brengen?
Waarom duurt deze discussie rond het pensioenstelsel maar voort? Volgens Grimbergen is dat in de eerste plaats omdat er momenteel een gouden boterham wordt verdient door beleggingen op kosten van de premiebetaler. “Daarnaast zijn er paar honderd superdeskundigen die een dagtaak hebben aan het eindeloos bespreken en bestuderen van een nieuw pensioenstelsel. Zij worden daar goed voor betaald en hebben dus geen enkel belang om die zaak snel op te lossen.”
‘Zelfbenoemde wijsneuzen en professoren’
Of er binnen afzienbare tijd een nieuw pensioenstelsel wordt ingericht valt volgens Grimbergen dus te betwijfelen. De ‘zelfbenoemde wijsneuzen en professoren’ komen daar volgens hem simpelweg niet uit.
Grimbergen hoopt meer te bereiken met zijn manifest, dat zal worden aangeboden aan besturen en toezichthouders binnen de pensioenindustrie. “Het is goed mogelijk dat de vakbonden, die onderdeel zijn van die besturen, niet onder de indruk zijn. In dat geval verzinnen wij wel weer iets nieuws om de strijd aan te gaan, maar voor nu moet er gezegd worden: stop, tot hier en niet verder.”
Het Nationaal Pensioendebat wordt vanavond om 20.25 uur uitgezonden op NPO 2. Het Manifest kan dan hier ondertekend worden.