“Er zat altijd een vleugje poëzie in zijn verhalen. Dat maakte hem als verslaggever uniek,” herinnert collega-journalist Frans van Deijl zich na het overlijden van Matt Dings in maart dit jaar. Dings begon bij weekblad De Tijd – later HP/De Tijd – als stagiaire en groeide uit tot begenadigd schrijver van beeldende, bijna literaire reportages.

De periode voor zijn overlijden werkte Dings, samen met zijn vaste fotograaf Jos Lammers, aan een bundel foto’s en teksten, veelal fragmenten uit reportages en persoonlijke blogs. Het materiaal komt uit de jaren dat zij op reportage gingen naar landen als Soedan en Bulgarije, maar ook naar feestjes in Rotterdam of kneuterige cafés in Antwerpen gestuurd werden.

Dings stelde voor de bundel – Her & Der geheten – zijn eigen teksten samen, maar maakte de verschijning van het boek – en de bijbehorende expositie – niet meer mee. “Dat is heel erg jammer,” zegt Lammers. “Want de verhalen die ik bij die foto’s vertel, had hij vele malen beter kunnen vertellen.” Toch doet Lammers een poging bij zes iconische reportages.

Het stille sterven van Soedan, juli 1985

Lammers: “De reis naar Soedan kan ik me goed herinneren. De toegetakelde vrouw met het ezeltje op de achtergrond. We kregen de opdracht om er twee weken naartoe te gaan – het werden er drie. Wat moesten we daar nog voor nieuws vinden, dacht ik. Er was een vluchtelingenprobleem en er heerste hongersnood waar al het fijne van bekend was. Toen kwamen we deze vrouw tegen. Ik schroomde om de foto te maken. “En nou maak je die foto,” riep Matt vervolgens. Dat zetje had ik nodig, want ik schaamde me voor de situatie.”

“Meestal vroeg ik toestemming om de foto te mogen maken, maar communicatie was hier onmogelijk. Ik wist immers niet hoe deze vrouw eraan toe was en of ze psychische problemen had. Enfin, Matt gaf mij dat laatste zetje. Hij had in die zin makkelijk praten. Hij kon schrijven en dus gewoon ergens in hoekje gaan zitten. Maar een camera komt dichter op het onderwerp. Het komt harder aan.”

Revolutie, december 1989

“Het beslagen raam, dat zielige paar schoenen en die strenge blik. Matt was verkikkerd op dat melancholische beeld. Hij had eens voorgesteld om een reportage te maken over de gebeurtenissen in Berlijn, Praag en Warschau. We begonnen in Praag, waar ten tijde van de foto – 1989 – nog slechts een dreigende sfeer hing. Toen we onze reis vervolgden en richting Warschau gingen, brak de hel los in Praag, waar de Fluwelen Revolutie gaande was.”

“Ik zei tegen Matt: we moeten terug, want daar is nieuws gaande. Voordat we teruggingen had ik eerst mijn fotorolletjes opgestuurd, uit angst dat ze anders in beslag genomen zouden worden. Via een omweg reisden we terug naar het zuiden om vanaf daar opnieuw Praag binnen te komen. Die gebeurtenissen waren de nasleep van de val van de Berlijnse Muur en betekenden het einde van het communisme in Tsjechoslowakije. Deze foto symboliseert de teloorgang van het toenmalige regime.”

De beer in Sofia, Bulgarije, 1992

 “Ah Sofia,” verzucht Lammers. “We liepen over straat. Ik keek om en plots liep daar deze kerel met een beer aan zijn riem. Matt noemde hem ‘de depressieve beer’. Ik ben er een tijdje achteraan gelopen. Hij bleek met die beer optredens te geven aan toeristen.”

Een laatste dans in Sofia, juli 1992

Matt Dings schreef hierover:

“Wandelaars brengen nu wat kleur: er wiegt zelfs een wild opgemaakte jonge vrouw over het plein in een opwaaiend minirokje dat benen onthult waarnaar heel Sofia omkijkt en waarvan de mensen denken: zo had je ze toch niet ten tijde van de communisten.”

De tekst loopt hieronder door. 

Lammers: “Tja, dit geile stel hoort eigenlijk bij die beer. Het was dezelfde reis. Ik had niet het idee dat de bevolking zich zo bewust was van het feit dat er klikkende camera’s van toeristen hoorbaar waren. Ze gedroegen zich er in ieder geval niet anders door. Deze jongen zit dan ook rustig aan zijn vriendin te friemelen.”

Lieve vrouw om mee te zijn, Antwerpen 

Lammers haalt herinneringen op aan zijn reis met Matt naar Antwerpen: “Als je het beetje goed uitzocht, kon je de hele dag doorbrengen in diverse Antwerpse cafés. Je had De Engel. En daarnaast: De Bengel. Het Deugenieteke. De Gans – uiterst rechts – en In de zoete naam van Jezus. Ze hadden allemaal verschillende openingstijden.”

“We hadden opdracht gekregen om een reportage te maken over alle die diverse cafés in Antwerpen. Een tijd lang zijn we toen van café naar café gegaan. Wanneer je rondslentert, zoals wij deden, zijn kerken, musea en cafés belangrijk. Voordat je op alles afvliegt na een lange reis, is het goed om op dit soort plekken even tot rust te komen. Dit was echter een opdracht, en Matt liep er rond met zijn blocnootje. Hij kon op prachtige wijze personages en situaties beschrijven.”

De feestavond van Jan Boezeroen, Rotterdam, 1986

Matt Dings schreef hierover:

“Die herfstavond in het Rotterdamse café Alhena waren de eerste gasten er al voor zessen: de sloper en zijn gezin, de spastische man in zijn karretje, Zwaantje, Riekie, Piet natuurlijk – nee, Piet zou er ’s niét zijn, hè Piet – en Jan Boezeroen zelf, met zijn Einsteincoupe en leren broek.”

Lammers: “In de auto, van Den Haag naar Eindhoven, luisterden we wel naar de piratenzender van Jan Boezeroen. Daar moest je toch prachtig beeld bij kunnen maken, dacht ik. Ik belde of Matt en ik een keer langs mochten komen. Matt had het aangekaart op de redactie. De hoofdredacteur stond twijfelachtig tegenover het onderwerp, omdat het toch een lokaal gebeuren in Rotterdam was. Ook na publicatie was niet iedereen enthousiast, maar ik vond het geweldig: het hele geheel was net een scene uit een Fellini-film.”

De expositie Her & Der is tot 1 juli 2018 in het NatLab in Eindhoven. Het gelijknamige boek is uitgegeven in eigen beheer en te verkrijgen bij de expositie of te bestellen via de fotograaf.