Hij stond nummer 41 op de Kamerlijst van de VVD bij de landelijke verkiezingen in 2017. Een onverkiesbare plek, zo leek het. Want de liberalen werden weliswaar de grootste partij, maar behaalden ‘slechts’ 33 zetels in de Tweede Kamer. De Haarlemse ondernemer Wybren van Haga was dan ook blij verrast, toen hij in oktober van vorig jaar alsnog tot het hoge ambt van volksvertegenwoordiger werd geroepen.

Hij sloeg de grondwet er voor de zekerheid nog even op na en daar stond dat hij ‘zonder last’ zijn werk zou kunnen doen. In alle vrijheid. En dus begon hij vol goede moed aan zijn nieuwe uitdaging in Den Haag. Maar dat valt in de praktijk vies tegen.

Was het eerder al voormalig VVD-Kamerlid Ybeltje Berckmoes, dat een boekje opendeed over hoe zij door de fractietop werd genegeerd en zonder portefeuille de hele dag zat te Netflixen, nu is het volksvertegenwoordiger Wybren van Haga, die door dezelfde VVD de mond wordt gesnoerd. Zo mag ook Van Haga niet praten met de pers. In kleine kring spreekt het Kamerlid zelf over ‘censuur’ en een ‘spreekverbod’.

‘Bedrijfsongeval’

Hoewel Van Haga al vanaf zijn vijftiende jaar lid is van de VVD is en in zijn jonge jaren aardig wat folders door de brievenbus heeft gepropt voor zijn partij, is hij een buitenstaander in de politiek. Weliswaar is hij zeven jaar raadslid voor de VVD in Haarlem, waarvan zelfs enige tijd fractievoorzitter, maar wanneer hij zich op 31 oktober vorig jaar vol enthousiasme in Den Haag meldt om te worden beëdigd als het 76^eKamerlid van de coalitie, blijkt al snel dat non-conformist Van Haga door de VVD vooral wordt gezien als een ‘bedrijfsongeval’ dat nooit op de lijst had mogen komen van de ondernemerspartij.

Dat heeft alles te maken met zijn activiteiten als zakenman. Van Haga werd in 2005 weliswaar gekozen tot entrepreneur van het jaar, maar hij bezit tevens zevenenzeventig huurpanden in Amsterdam en in acht van die woningen bevinden zich op het moment dat hij wordt beëdigd als VVD-Kamerlid – in strijd met de regels – te veel huurders. Hij is niet de enige verhuurder die eind 2017 niet aan de nieuwe regelgeving van de hoofdstedelijke SP-wethouder Laurens Ivens voldoet, maar Van Haga is nu VVD-Kamerlid en dan dien je van onbesproken gedrag te zijn.

Het Parool meldt dan ook al vrij snel nadat de politieke carrière van Van Haga is begonnen, dat het VVD-Kamerlid zich niet aan de Amsterdamse verhuurregels houdt. En ook NRC Handelsblad besteedt veel aandacht aan de kwestie en spreekt met tal van huurders die publiekelijk hun beklag doen over huurbaas Van Haga. Het leidt onvermijdelijk tot een integriteitsonderzoek door de VVD. Want die partij zegt iedere schijn te willen vermijden, dat liberale Kamerleden zich niet netjes gedragen.

‘De VVD kan zich dit niet permitteren’

Op 31 januari dit jaar (van 10.00 tot 12.00 uur) wordt het kersverse Kamerlid Wybren van Haga daarom ontboden op het provinciehuis in Utrecht. Daar zit commissaris van de Koning, Willibrord van Beek, voorzitter van de VVD-commissie, achter een grote tafel. Van Haga wordt vermanend toegesproken door de partijcoryfee. Weet het Kamerlid wel dat hij de VVD schade toebrengt door op een slechte manier in het nieuws te komen?

Wanneer Van Haga zich verweert door te stellen, dat hij er alles aan doet om zich aan de regels te houden, maar dat hij huurders met een geldig huurcontract niet zomaar op straat mag zetten van de rechter, lijkt daarvoor weinig begrip te bestaan. Van de bijeenkomst wordt een vertrouwelijk gespreksverslag gemaakt. Daarin lezen we:

“Politiek actief zijn verschilt fundamenteel van het zakenleven; al je gedragingen liggen onder een vergrootglas. Je moet je daar terdege bewust van zijn. Juridisch mag het kloppen, maar onderschat de politieke dimensie en de beeldvorming niet. Van Haga begrijpt dit wel maar maakt duidelijk dat er geen schade is veroorzaakt aan derden.”

Wie het geheime verslag van de bijeenkomst leest kan maar één conclusie trekken als het gaat om het lot van het nieuwbakken Kamerlid: dit gaat Van Haga niet overleven. Hij zal worden gedwongen zijn zetel op te geven. In het verslag wordt een harde conclusie getrokken over de schade die Van Haga de VVD berokkent:

“De Commissie haakt hierop in door te melden dat er wel degelijk sprake is van schade, namelijk schade aan de partij. De VVD kan zich dit niet permitteren…”

‘Ik heb m’n groene baret niet gehaald om me te laten wegsturen’

In gesprekken met onder meer fractievoorzitter Klaas Dijkhoff en tweede man Bas van ‘t Wout maakt Van Haga in de weken daarna duidelijk, dat hij niet zomaar zal opstappen omdat dit de VVD ‘beter uitkomt’. Zeker niet omdat hij zelf van mening is dat hij integer heeft gehandeld. Dijkhoff dringt er bij Van Haga op aan om toe te zeggen, dat hij bij een negatief oordeel van de commissie zijn zetel zal opgeven. Maar Van Haga laat alle opties open.

Hij sluit niet uit in geval van een negatieve conclusie over zijn vastgoedactiviteiten uit de VVD te stappen en als Groep Van Haga verder te gaan. Een gedachte die de top van de partij de nodige angst inboezemt, omdat Van Haga letterlijk het 76^eKamerlid is van de coalitie, die steunt op een meerderheid in de Tweede Kamer van de helft van 150 zetels plus één.

Van Haga zet zijn geloofwaardigheid op dit punt niet veel later kracht bij in een gesprek met een partijgenoot. Hij doet dit door te verwijzen naar zijn verleden als officier bij het Korps Commandotroepen. Hij kwam mede op de VVD-lijst dankzij een warme aanbeveling van de commandant van dat elitekorps, brigadegeneraal Jan Swillens. Het VVD-Kamerlid, dat zijn loodzware opleiding bij de commando’s succesvol afsloot, zegt tegen een VVD-collega: “Ik heb m’n groene baret in Roosendaal niet gehaald om me nu door de partij om politieke redenen onterecht te laten wegsturen.” De boodschap is duidelijk: Van Haga geeft zijn zetel niet zomaar op.

Luitenant Van Haga is opgeleid om onder grote druk stand te houden. En dat helpt hem nu als Kamerlid under siege. Zo krijgt hij als officier in opleiding tijdens een bivak een levend konijn mee in zijn rugzak. Tijdens de extreme beproeving, waaraan commando’s tijdens deze training bloot worden gesteld, moet Van Haga een week lang voor het beestje zorgen. Hij geeft het zelfs een naam (‘Flappie’) en zoals het hoort, iedere dag iets gezonds te eten. Op de laatste dag van het bivak krijgt commando Van Haga het bevel om het konijn te doden en als maaltijd te bereiden. Dat gebeurt vervolgens ook. Zonder met z’n ogen te knipperen laat Van Haga zien dat hij uit het juiste hout is gesneden. Het levert hem uiteindelijk de felbegeerde groene baret op. En veel later dus een persoonlijke aanbeveling van de hoogste generaal van het korps bij de leiding van de VVD.

‘Onwerkbaar en onwenselijk’

De partij is intussen vooral bezorgd over het effect van de verhuuraffaire op de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018. En daarom wordt de uitkomst van het integriteitsonderzoek ‘handig’ over de verkiezingen heen getild. Begin april van dit jaar velt de commissie eindelijk haar eindoordeel. Dat liegt er niet om. Zo schrijft Willibrord van Beek in het eindrapport over Van Haga:

“De Commissie kan derhalve niet anders dan vaststellen dat thans een onwerkbare en onwenselijke situatie is ontstaan voor de uitoefening van de politieke functie van Tweede Kamerlid.”

Maar de dreiging van een commando-Kamerlid dat zich niet zonder slag of stoot laat wegsturen heeft z’n werk gedaan. Zeker nadat ook oud-burgemeester Bernt Schneiders van Haarlem en een persoonlijke vriend van Van Haga, in de NRC laat weten, dat het VVD-Kamerlid zich in het geval van een conflict met de VVD-top wellicht bij Forum voor Democratie zal aansluiten. Schneiders; “Als Wybren zich op een onterechte manier behandeld voelt, kan hij er met zijn zetel vandoor gaan. Of misschien sluit hij zich wel aan bij Forum voor Democratie. Wie weet,” aldus de huisvriend van Van Haga. Het lijkt een georkestreerde waarschuwing. Een nachtmerriescenario voor de coalitie, die in dat geval z’n parlementaire meerderheid verliest.

Dat weet ook de integriteitscommissie die onderzoek doet naar de verhuuraffaire van het Kamerlid. Men stelt het rapport zo op, dat fractievoorzitter Klaas Dijkhoff voldoende ruimte krijgt om het politieke eindoordeel te vellen. En hoe graag men in de fractie ook van Wybren van Haga af wil, de gedachte aan een politieke commando die rogue gaat en mogelijk aansluiting zoekt bij Thierry Baudet, zorgt voor een opvallend gematigd vonnis van Dijkhoff: Van Haga mag blijven. Hij heeft fouten gemaakt, maar is integer.

Daarna kent het politieke leven van Van Haga weinig hoogtepunten. De succesvolle ondernemer krijgt niet de portefeuille die hij zo graag wil en waar hij zijn tanden in kan zetten. Hij wordt afgescheept met de woordvoering over gestolen oorlogswrakken op de bodem van de Java zee. En dat is het zo’n beetje, naast de portefeuilles rond Groen Onderwijs en Arbeidsomstandigheden. Tot verbazing van Van Haga, die in Delft is opgeleid als ingenieur, voor Shell in Afrika en het Midden-Oosten werkte en zich graag wil profileren op het thema duurzaamheid. Niet in de laatste plaats omdat hij daarvoor heeft ‘doorgeleerd’.

‘Dit hou ik niet vol’

In zijn Haarlemse vriendenkring, waarvan ook oud-burgemeester Schneiders (toevallig ook nog zijn buurman) en lokale politici van diverse pluimage deel uit maken, steekt het Kamerlid zijn ergernis niet onder stoelen of banken. Hij vertelt aan eenieder die het horen wil op de relativerende toon die hem eigen is. “Ik heb het nog nooit in m’n leven zo rustig gehad. Ik heb niets te doen. Het lijkt wel een sabbatical. Dit hou ik niet vol,” aldus de gewezen ondernemer, die zijn zakelijke activiteiten naar eigen zeggen op afstand heeft geplaatst.

Van Haga heeft nu zijn laatste hoop gevestigd op een herschikking van portefeuilles binnen de fractie.  Wellicht tegen beter weten in hoopt hij alsnog op een fatsoenlijke kluif. Tot die tijd kijkt hij toe, hoe hij als zakenman – goed voor een vermogen van zo’n slordige 30 miljoen euro – binnen de VVD-fractie wordt gedoogd. Hij is bovendien teleurgesteld omdat hij het advies van de fractieleiding heeft opgevolgd om niet met de media te spreken tijdens het integriteitsonderzoek, terwijl hij voor zijn loyaliteit niet wordt beloond.

Hij moest al die maanden lijdzaam toezien hoe hij werd neer gezet als een louche vastgoedbaas en had daar graag zijn eigen verhaal tegenover gezet. Maar hij mag van Klaas Dijkhoff en diens spin doctor Kees Berghuis niet met de media praten, zo weet ook parlementair journalist Marc Belinfante, die Van Haga graag wilde interviewen voor de camera van tv-programma EenVandaag. “Het Kamerlid wilde wel, maar hij mocht niet van de VVD-top,” aldus Belinfante.

En dat ‘spreekverbod’ geldt nog steeds tot onmetelijke ergernis van Van Haga, die maar al te graag publiekelijk wil verklaren, dat hij de kwestie met de verhuurregels als politicus ‘ernstig heeft onderschat’. Maar ook dat hij zichzelf ‘integer’ vindt.

Zo betoogt hij tijdens de affaire volgens een ingewijde: “Ik heb me nooit schuldig gemaakt aan fraude of wat dan ook. Ik ben naïef geweest, maar juist als commando-officier heb ik destijds de belofte gedaan desnoods m’n leven te geven voor Koningin en vaderland. Dan sta je ergens voor. En dat ga ik ook nu niet verloochenen.”

‘Een foute beslissing waar ik spijt van heb’

En dan is er nog een pijnlijke kwestie die Van Haga bezighoudt en waar hij voor zijn gevoel zijn hoofd te ver heeft gebogen voor de wensen van de VVD-fractie. Het gebeurde in december 2017. De echtgenote van Van Haga is dan al maanden ernstig ziek en ondergaat in het VUmc in Amsterdam een stamceltransplantatie. Een zware procedure die maar liefst twee hele dagen in beslag neemt. Te beginnen op een donderdag.

Wanneer het VVD-Kamerlid aan de fractie meldt dat hij die dag afwezig is, krijgt hij de dwingende opdracht om zich ondanks zijn zieke vrouw in Den Haag te melden. Er zijn die dag stemmingen en gezien de kleine meerderheid van de coalitie is Van Haga’s aanwezigheid in de plenaire zaal beslist vereist, zo laat men hem weten. Van Haga zwicht voor de druk van de fractie en kiest ervoor om die donderdag niet aan het ziekbed van zijn vrouw te zitten. In plaats daarvan gaat hij braaf stemmen wat de VVD hem in Den Haag voorschrijft.

Pas later zal de Haagse novice van parlementair journalist Marc Belinfante horen dat het goed Haags gebruik is om in een dergelijke spoedeisende privesituatie te ‘pairen’. Afgesproken wordt in zo’n omstandigheid, dat ook een lid van de oppositie niet zal stemmen, om zo het betreffende Kamerlid de mogelijkheid te geven om (in dit geval) bij zijn ernstig zieke vrouw te zijn. Haagse mores, waarvan Van Haga niet op de hoogte is, wanneer hij zich morrend neerlegt bij de aanwezigheidseis van zijn partij.

Parlementair verslaggever Belinfante: “Ik was geschokt toen ik dit verhaal hoorde van Van Haga. Het raakte mij dat de VVD-fractie hem weghield bij zijn zieke vrouw. Zeker omdat dit niet nodig is. Ze hadden gewoon afspraken kunnen maken met de oppositie. Dat is heel gebruikelijk, maar Van Haga wist dat niet,” aldus de politiek journalist, die de gang van zaken kwalificeert als ‘VVD onwaardig’.

“Een foute beslissing waar ik spijt van heb. Ik ben vooral boos op mezelf,” zegt Van Haga terugkijkend tegen vrienden. Hij vindt dat hij zich in vele opzichten door de fractie laat ‘knechten’ zoals hij het zelf noemt. Hij heeft zijn vrouw op een cruciaal moment niet kunnen bijstaan, hij mag niet praten met journalisten en die behandeling kan hij niet langer negeren.

Diezelfde intimi verwachten dat als de wens Van Haga om een serieus woordvoerderschap te krijgen niet wordt gehonoreerd en hij net als VVD-kamerlid Ybeltje Berckmoes wordt kaltgestellt door de fractieleiding zonder noemenswaardige portefeuille, dit op termijn tot een politiek ongeluk zal leiden. Van Haga is volgens de mensen die hem kennen geen Berckmoes die achteraf een boek schrijft over zijn VVD-ervaringen in de Kamer. Hij is iemand die met open vizier het gevecht aan gaat. Desnoods van man tot man. Doen waarvoor hij ooit bij de Special Forces van Defensie is opgeleid. Ook als dat een politieke alleingang betekent.

Reactie Wybren van Haga en de VVD

In een korte schriftelijke reactie op dit stuk laat Wybren van Haga na overleg met de VVD afdeling voorlichting het volgende weten:

“In overleg met mijn voorlichter heb ik zelf het besluit genomen om op dit moment geen interview te geven. Ik heb inderdaad in december aangegeven dat ik naar het ziekenhuis moest en daarop heb ik te horen gekregen dat ik bij de stemmingen aanwezig moest zijn. Ik heb vervolgens zelf voor een andere oplossing gezorgd en maak hierover niemand enig verwijt, behalve mijzelf.”