Spring naar de content
bron: FIlmdepot - Niet Schieten

De Vlaamse film als vertrapt kasplantje in onze bioscoop

Het is niet eens zo heel lang geleden dat Nederlanders en Vlamingen nog enorm in elkaar geïnteresseerd waren. We keken in groten getale naar elkaars tv-programma’s en gingen massaal naar elkaars films. Maar die wederzijdse belangstelling is compleet verdwenen. Zo gaat deze week de Vlaamse film Niet Schieten in première in de Nederlandse bioscopen. Een enorm kassucces in eigen land, maar hier maar in een handvol zalen te zien. Zijn we nu echt zo ver van elkaar verwijderd, of is het domweg eigenwijsheid aan beide kanten van de grens?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Nico van den Berg

Tot in de jaren ’90 werden de grote tv-shows op de Nederlandse publieke tv massaal door onze zuiderburen bekeken. Niet voor niets begonnen toen veel Nederlandse tv-programma’s met de woorden: “Welkom ook aan onze kijkers in Vlaanderen”. En Nederlandse kinderen werden op hun beurt weer massaal grootgebracht met Tik Tak of andere Vlaamse jeugdprogramma’s.

Ook in de bioscoop keken we massaal naar elkaars films. Een Vlaamse productie als Koko Flanel met de Belgische komiek Urbanus trok in 1990 meer dan 700.000 bezoekers de Nederlandse bioscopen in. En onze Flodderfilms, over een asociale familie in een villawijk, werden door de Vlaamse kijkers omarmd.

Ruim tien jaar geleden leek dat effect ineens uitgewerkt. En de liefde bekoelde bijna tegelijk aan beide kanten. Zo was in 2007 de romantische komedie Alles is Liefde met 1,3 miljoen bioscoopbezoekers een ongekende hit in de Nederlandse filmzalen. Maar in België werd de film te Nederlands gevonden, met een Sinterklaas die er geen zin meer in had en een wat stuntelige Carice van Houten. Alles is Liefde was nog wel in een aantal Belgische bioscopen te zien, maar had geen succes. Wel werden er meteen al plannen gemaakt om er een Vlaamse remake van te maken. Dat werd een paar jaar later de film Zot van A, met een geheel Belgische cast en een volgens de regisseur meer nuchtere aanpak. “Jullie [Nederlandsers] zijn sentimenteler”, zei de Vlaamse regisseur Jan Verheyen in een interview. En zie daar: Zot van A redde voor een groot deel het bioscoopjaar in België.

Remake na remake

Andersom leek de filmkloof ook groter dan ooit. In België was in 2008 de thriller Loft met 1,2 miljoen bezoekers de grootste Vlaamse bioscoophit ooit. Maar in Nederland moest de kaskraker het doen met een dvd-release. Wel volgde een paar jaar later onder dezelfde titel… een Nederlandse remake. Die op zijn beurt weer werd genegeerd door de Belgen. De afgelopen tien jaar is de stroom aan remakes aan beide kanten alleen maar toegenomen.  Een Vlaamse gehandicaptenfilm als Hasta La Vista werd in Nederland omgedoopt tot Adios Amigos, de Nederlandse misdaadkomedie Black Out kreeg een nieuw Belgisch jasje en de Vlaamse film Brasserie Romantiek heette in de Nederlandse versie ineens Brasserie Valentijn.

We zijn elkaars films aan het remaken in dezelfde taal. Dat is toch van de beren besnuffeld“, zei de Vlaamse regisseur Nic Balthazar in 2012 op NU.nl. Een uitdrukking die we in Nederland niet kennen, al snappen we wat ermee wordt bedoeld. Zie hier de culturele verwarring tussen beide landen in een notendop samengevat.

Tot begin jaren ’90 stond internet nog in de kinderschoenen en was het aantal tv-zenders op de kabel – lekker overzichtelijk – op twee handen te tellen. Zo leerden de Vlamingen via omroepen als de AVRO en de TROS de bekende Nederlandse acteurs en komieken kennen, en gebeurde dat andersom ook op de Vlaamse tv. Het accent was net exotisch genoeg, maar toch was het allemaal herkenbaar.

De eerste verandering kwam rond 1990 toen zowel Vlaanderen als Nederland de eerste grote commerciële tv-zenders van start gingen: RTL Véronique bij ons en VTM bij onze zuiderburen.  Voor het kijken naar amusement was het niet meer nodig om over de grens te kijken; het eigen populaire aanbod aan soaps en spelshows spoot uit de televisie. Had de Nederlandse tv voor die tijd nog een marktaandeel in Vlaanderen van ruim dertig procent, na de komst van VTM zakte dat in naar een schamele drie procent.

En elkaars films uitbrengen, was ook in één klap over. Eigen sterren eerst, werd voortaan het motto. In een tijd dat Europa langzaam de grenzen opengooide, werden de culturele grenzen tussen Nederland en België met een flinke klap dichtgegooid.

En elkaars films uitbrengen, was ook in één klap over. Eigen sterren eerst, werd voortaan het motto

Sindsdien is de situatie er niet veel beter op geworden. Als blijven sommige distributeurs hardnekkig proberen om Nederlanders naar Vlaamse bioscoopfilms te lokken. Als het al een keer slaagt, dan gaat het meestal om een kleine arthousefilm. Zo doet het Vlaamse Girl, over een jongen die ballerina én meisje wil worden, het nu redelijk in de Nederlandse filmhuizen. Al trekt de film in België nog altijd vele malen meer bezoekers. Maar de grote publieksfilm lijkt wel kansloos verloren. FC De Kampioenen Forever, de derde film van de populaire tv-serie bij de VRT, maakt in Nederland geen schijn van kans, terwijl hier in België door maar liefst 300.000 mensen vorig jaar hard om werd gelachen. En de grote nieuwe Nederlandse kerstfilm All You Need Is Love – vanaf volgende week hier te zien – zal de Nederland-Belgische grens niet oversteken.

Voorbij zijn de dagen dat de Urbanus-film Koko Flanel van regisseur Stijn Coninx in meer dan 70 Nederlandse bioscopen massa’s mensen trok. Toch is de cirkel op een merkwaardige manier rond. Vandaag gaat hier namelijk in een handvol kleine bioscopen de Vlaamse film Niet Schieten uit, over één van de meest gewelddadige overvallen die de Bende van Nijvel in de jaren ’80 pleegde. Met als regisseur: diezelfde Stijn Coninx.

Niet Schieten trok in België in nog geen maand al meer dan 200.000 bezoekers. Dat gaat de film hier zeker niet halen. Onterecht, want het is een sterke en goed gemaakte film, waarbij Coninx zich met terugwerkende kracht revancheert van zijn Urbanus-vehikels. Jammer dat het Nederlandse publiek het een zorg zal zijn. Die wacht gewoon weer op de volgende Nederlandse romkom.

Niet Schieten draait vanaf 29 november in een aantal bioscopen.